Nie chcą ulicy Lecha Kaczyńskiego w Gdańsku. Wszystko w rękach Karola Nawrockiego

Streszczenie

Mieszkańcy dzielnicy Przymorze Wielkie w Gdańsku opowiedzieli się większością głosów za zmianą nazwy ulicy Prezydenta Lecha Kaczyńskiego na bardziej neutralną „Biały Dwór” . Wyniki konsultacji społecznych – 51 % spośród 2623 oddanych głosów – wskazują na silne niezadowolenie z obecnego patronatu ulicy . Zmiana nazwy wymaga jednak zgody Instytutu Pamięci Narodowej i wojewody pomorskiego, a ostateczna decyzja leży w rękach prezesa IPN, dr. Karola Nawrockiego . Spór dotyka kwestii ustawy dekomunizacyjnej oraz roli pamięci historycznej w Gdańsku, co uwypukla polityczne i społeczne znaczenie decyzji .

Wprowadzenie

Sprawa nazwy ulicy Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Gdańsku toczy się od 2017 roku, kiedy to wojewoda pomorski w trybie ustawy dekomunizacyjnej zmienił nazwę ulicy Dąbrowszczaków na Lecha Kaczyńskiego . Decyzja ta wywołała liczne kontrowersje wśród mieszkańców, którzy uważali, że nowy patron jest zbyt polityczny i nieodpowiedni dla lokalnej tradycji .

Tło sprawy

Historia nazewnictwa ulicy

Pierwotnie ulica nosiła nazwę Dąbrowszczaków – na cześć żołnierzy polskiej Brygady im. Jarosława Dąbrowskiego walczącej w Hiszpanii . W 2017 roku ówczesny wojewoda pomorski Dariusz Drelich zatwierdził zmianę nazwy tej ulicy oraz innych, m.in. ulicy Stanisława Sołdka, na patronów związanych z opozycją antykomunistyczną . Przemiany te wpisywały się w krajowy proces dekomunizacji przestrzeni publicznej, regulowany ustawą o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego .

Rola dekomunizacji

Zgodnie z ustawą z 2016 roku (często nazywaną ustawą dekomunizacyjną), zmiana nazwy publicznej przestrzeni poświęconej osobom lub wydarzeniom sprzyjającym reżimom totalitarnym wymagała interwencji wojewody . Poszerzając zakres tej regulacji, IPN zyskał prawo wydawania opinii i zgody na nazwy ulic oraz obiektów użyteczności publicznej, co wpłynęło na zmianę brytyjskiego charakteru dzielnicy Przymorze Wielkie .

Konsultacje społeczne

Przebieg i wyniki

Od 10 stycznia do 31 marca 2025 roku przeprowadzono w Przymorzu Wielkim konsultacje społeczne dotyczące nazwy ulicy Lecha Kaczyńskiego . W głosowaniu mogli wziąć udział jedynie mieszkańcy dzielnicy oraz działające tam firmy i instytucje . Łącznie oddano 2623 głosy, z czego 1342 (51 %) mieszkańców opowiedziało się za zmianą nazwy na „Biały Dwór” . 25 % respondentów było za powrotem do nazwy „Dąbrowszczaków”, a 16 % – za utrzymaniem patronatu Lecha Kaczyńskiego .

Główne argumenty mieszkańców

Zwolennicy neutralnej nazwy wskazywali, że chcą uniknąć politycznych sporów oraz przyszłych kontrowersji związanych z nazwiskami patronów . Przewodniczący rady dzielnicy Krzysztof Skrzypski zaproponował nazwę „Przymorska” jako bezpieczną i lokalną alternatywę . Przeciwnicy zmiany twierdzą z kolei, że Lech Kaczyński jest postacią godną upamiętnienia, zwłaszcza z uwagi na jego zasługi dla Gdańska i Solidarności .

Rola Karola Nawrockiego i IPN

Kompetencje i procedura

Konsultacje społeczne mają charakter doradczy i nie są wiążące dla Rady Miasta Gdańska . Aby uchwała o zmianie nazwy weszła w życie, musi zostać podjęta przez Radę Miasta, a następnie – zaopiniowana pozytywnie przez wojewodę pomorskiego oraz Instytut Pamięci Narodowej . W praktyce kluczową rolę odgrywa prezes IPN, dr Karol Nawrocki, ponieważ to on wydaje ostateczną zgodę na nazewnictwo związane z osobami publicznymi .

Sylwetka Karola Nawrockiego

Karol Tadeusz Nawrocki, urodzony 3 marca 1983 roku w Gdańsku, jest historykiem i działaczem społecznym . W latach 2017–2021 pełnił funkcję dyrektora Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, a od 23 lipca 2021 roku jest prezesem Instytutu Pamięci Narodowej . Jako osoba bezpartyjna, popierana przez Prawo i Sprawiedliwość, został również ogłoszony kandydatem tej partii na prezydenta RP w wyborach 2025 roku . W swojej dotychczasowej działalności IPN Nawrocki kładzie nacisk na obalanie pomników propagandy sowieckiej oraz popularyzację pamięci o antykomunistycznej opozycji .

Perspektywy dalszych działań

Przed Radą Miasta i prezesem IPN stoi trudne zadanie pogodzenia lokalnych oczekiwań z politycznymi i historycznymi uwarunkowaniami . Jeśli IPN wyrazi zgodę, Rada Miasta może podjąć uchwałę o zmianie nazwy ulicy na „Biały Dwór” lub inną propozycję wybraną przez mieszkańców . W przeciwnym razie patronat Lecha Kaczyńskiego zostanie utrzymany, co najpewniej zaogni dalsze dyskusje nad dekomunizacją i upamiętnianiem postaci historycznych w przestrzeni miejskiej .

Podsumowanie

Spór o ulicę Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Gdańsku jest przykładem napięć między dążeniem do neutralnych nazw a potrzebą zachowania pamięci o ważnych postaciach historycznych. Wyniki konsultacji społecznych jasno pokazują, że część mieszkańców Przymorza Wielkiego oczekuje zmiany na „Biały Dwór”, lecz ostateczna decyzja – zgodnie z prawem dekomunizacyjnym – należy do prezesa IPN, dr Karola Nawrockiego, oraz wojewody pomorskiego. Kwestia ta stanowi ważny test dla polityki pamięci w Polsce i może wyznaczyć kierunek przyszłych debat na temat nazewnictwa ulic w miastach.