Tragedia wciąż dzieli Polskę: PiS oskarża był rząd o niewłaściwe prowadzenie dochodzenia w sprawie katastrofy lotniczej

Katastrofa smoleńska z 10 kwietnia 2010 roku to jedno z najtragiczniejszych i najbardziej kontrowersyjnych wydarzeń w historii współczesnej Polski. Tego dnia, w pobliżu rosyjskiego lotniska wojskowego w Smoleńsku, rozbił się samolot Tu-154M z 96 osobami na pokładzie, w tym z prezydentem Lechem Kaczyńskim, jego małżonką Marią, czołowymi dowódcami Wojska Polskiego, parlamentarzystami, urzędnikami państwowymi oraz duchownymi.

Wszyscy pasażerowie zginęli. Delegacja zmierzała na uroczystości upamiętniające 70. rocznicę zbrodni katyńskiej.

Choć od tragedii minęło już ponad 14 lat, sprawa wciąż wzbudza ogromne emocje wśród Polaków. Dla wielu obywateli katastrofa smoleńska stała się symbolem narodowego dramatu, dla innych – źródłem politycznych manipulacji. Różnice w podejściu do wyjaśniania przyczyn wypadku zaostrzyły podziały polityczne, szczególnie między Prawem i Sprawiedliwością (PiS) a Platformą Obywatelską, której kontynuacją jest Koalicja Obywatelska (KO).

—

Oskarżenia PiS wobec poprzedniego rządu

Prawo i Sprawiedliwość, od początku zarzucało rządowi Donalda Tuska brak determinacji i kompetencji w prowadzeniu dochodzenia. Według Jarosława Kaczyńskiego, brata zmarłego prezydenta, ówczesne władze dopuściły się wielu zaniedbań, a nawet działań, które utrudniały poznanie prawdy.

PiS wielokrotnie oskarżał rząd PO o oddanie śledztwa Rosjanom, podpisanie niekorzystnych porozumień międzynarodowych (m.in. opartych na konwencji chicagowskiej, zamiast umowy z 1993 roku), a także o zbytnią uległość wobec Moskwy. Wielu polityków PiS podkreślało, że wrak samolotu do dziś nie wrócił do Polski, a czarne skrzynki są przechowywane w Rosji, co uniemożliwia pełne i niezależne zbadanie przyczyn katastrofy.

—

Równoległe śledztwa: polskie i rosyjskie

Bezpośrednio po katastrofie rozpoczęto dwa śledztwa – jedno prowadzone przez Komitet Śledczy Federacji Rosyjskiej, drugie przez polską prokuraturę wojskową. W styczniu 2011 roku rosyjski Międzypaństwowy Komitet Lotniczy (MAK) opublikował raport końcowy, który winą za katastrofę obarczył polskich pilotów oraz obecność gen. Andrzeja Błasika w kokpicie.

Raport ten został skrytykowany przez stronę polską, zwłaszcza przez środowiska związane z PiS. W odpowiedzi Komisja Millera (kierowana przez ówczesnego ministra spraw wewnętrznych Jerzego Millera) przedstawiła w lipcu 2011 roku własne ustalenia. Wskazała, że bezpośrednią przyczyną katastrofy była próba lądowania w bardzo trudnych warunkach atmosferycznych. Winą obarczono m.in. załogę samolotu oraz braki w organizacji lotu.

—

Podkomisja Antoniego Macierewicza

Po przejęciu władzy przez PiS w 2015 roku, powołano nową podkomisję ds. ponownego zbadania katastrofy, na czele której stanął Antoni Macierewicz, były minister obrony narodowej. Podkomisja, mimo lat pracy, nie przedstawiła jednoznacznych dowodów na zamach, choć sugerowała, że w Smoleńsku mogło dojść do eksplozji.

W kolejnych raportach komisji Macierewicza pojawiały się teorie o materiałach wybuchowych, rozpadzie samolotu w powietrzu i rzekomych fałszerstwach w poprzednich dochodzeniach. Jednak wielu ekspertów – zarówno krajowych, jak i zagranicznych – krytykowało sposób prowadzenia prac, brak transparentności i upolitycznienie całego procesu.

—

Społeczne podziały

Katastrofa smoleńska doprowadziła do głębokiego pęknięcia w polskim społeczeństwie. Część obywateli ufa oficjalnym raportom Komisji Millera i uznaje tragedię za wypadek lotniczy. Inni wierzą, że doszło do zamachu, być może przy udziale Rosji, a prawda została zatuszowana przez rząd PO.

Smoleńsk stał się również tematem regularnych miesięcznic, organizowanych przez PiS w Warszawie, które trwały przez wiele lat i miały na celu upamiętnienie ofiar oraz przypomnienie, że sprawa wciąż nie została zamknięta.

—

Wrak i czarne skrzynki w Rosji

Do dziś wrak samolotu Tu-154M znajduje się w Rosji, mimo wielokrotnych apeli Polski o jego zwrot. Rosyjska strona utrzymuje, że nadal jest on dowodem w ich postępowaniu. Brak dostępu do wraku oraz oryginałów czarnych skrzynek stanowi kluczowy punkt sporu i jeden z głównych argumentów PiS, że poprzedni rząd nie zadbał o interes narodowy.

—

Wpływ polityczny i wyborczy

Katastrofa smoleńska odegrała ogromną rolę w polskiej polityce. Wpłynęła na wynik wyborów prezydenckich w 2010 roku (zwycięstwo Bronisława Komorowskiego), a następnie na sukces wyborczy PiS w latach 2015–2019. PiS budował swój przekaz wokół hasła „Polska w ruinie” i zarzutu, że rządy PO-PSL były niekompetentne i działające na szkodę państwa.

Spór o Smoleńsk wykorzystywany był wielokrotnie w kampaniach wyborczych, stając się narzędziem mobilizacji elektoratu.

—

Czy możliwe jest pojednanie?

Po latach emocji, politycznych rozgrywek i wzajemnych oskarżeń, coraz więcej Polaków oczekuje zamknięcia tej bolesnej sprawy. Nie oznacza to rezygnacji z dążenia do prawdy, ale potrzeby wyciszenia sporów i oddania hołdu ofiarom w sposób godny, a nie polityczny.

Obecnie, po zmianie władzy i przejęciu rządów przez Koalicję Obywatelską w 2023 roku, podejmowane są próby uspokojenia narracji wokół katastrofy. Jednak temat Smoleńska wciąż pozostaje otwartą raną, wykorzystywaną przez różne środowiska do osiągania celów politycznych.

—

Katastrofa smoleńska to nie tylko tragedia narodowa, ale również temat, który przez lata kształtował polską scenę polityczną. Oskarżenia PiS wobec poprzedniego rządu o niewłaściwe prowadzenie śledztwa, ciągłe spekulacje o zamachu, a także brak kluczowych dowodów (jak wrak czy czarne skrzynki) sprawiły, że sprawa Smoleńska stała się symbolem podziałów, które do dziś nie zostały przezwyciężone.