Henry Srebrnik: Wybory w Polsce ujawniają podział kraju

Kanadyjski politolog i komentator spraw międzynarodowych, prof. Henry Srebrnik, w najnowszym artykule opublikowanym w prasie zachodniej zwraca uwagę na to, jak wybory w Polsce – zarówno parlamentarne, jak i prezydenckie – odsłaniają głęboki i trwały podział społeczno-polityczny, który z roku na rok tylko się pogłębia. Według Srebrnika Polska nie jest już jedynie krajem z konkurującymi partiami politycznymi, ale miejscem, gdzie toczą się dwie odmienne wizje państwa, społeczeństwa i przyszłości.

Jego analiza, choć kierowana do odbiorców międzynarodowych, trafia w samo sedno aktualnych problemów politycznych Polski, rzucając światło na różnice kulturowe, historyczne i pokoleniowe, które kształtują polską scenę polityczną.

Polska pęknięta na pół

W swojej analizie Srebrnik wskazuje, że Polska jest dziś krajem „dwóch narodów w jednym państwie”. Jeden z nich to Polska konserwatywna, patriotyczna, oparta na katolickich wartościach i lojalności wobec tradycji narodowej. Drugi – to Polska liberalna, proeuropejska, bardziej kosmopolityczna i skupiona na prawach jednostki, pluralizmie oraz nowoczesnym rozumieniu demokracji.

Wybory – zdaniem politologa – stają się okazją do ujawnienia i uwydatnienia tych różnic. Kampanie polityczne prowadzone są w skrajnie różnych tonach, językiem zupełnie odmiennych wartości. Partie nie tyle rywalizują o głosy, co mobilizują „swoje plemię” przeciwko „tamtym”. Takie zjawisko, zauważa Srebrnik, nie jest wyłącznie polskie – podobne tendencje widać w USA, Wielkiej Brytanii czy na Węgrzech – ale w Polsce ma szczególnie silne podłoże historyczne.

Geografia wyborcza – klucz do zrozumienia podziału

Kanadyjski profesor zwraca uwagę na niezwykle wyraźny podział terytorialny w wynikach wyborczych w Polsce. Wschodnia i południowo-wschodnia część kraju głosuje w większości na ugrupowania konserwatywne (Prawo i Sprawiedliwość, Konfederacja), natomiast centra dużych miast – Warszawa, Gdańsk, Poznań, Wrocław, Kraków – oraz zachodnie i północne regiony są bastionami partii liberalnych, takich jak Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga czy Lewica.

Srebrnik zaznacza, że ten podział sięga korzeniami do przeszłości zaborowej oraz okresu PRL-u. Wschód był historycznie bardziej rolniczy, religijny i mniej zurbanizowany. Zachód, szczególnie tzw. Ziemie Odzyskane, po 1945 roku zasiedlone przez ludność napływową, szybciej się modernizował i był bardziej otwarty na zmiany.

Polaryzacja społeczna i medialna

Według Srebrnika wybory w Polsce stały się areną coraz bardziej brutalnej walki medialnej i propagandowej. Media publiczne, zwłaszcza w okresie rządów PiS, przyjęły jednoznacznie stronniczy charakter, stając się „tubą partii rządzącej”. Z drugiej strony, media prywatne często otwarcie wspierają opozycję, przez co polski obywatel żyje dziś w dwóch zupełnie różnych rzeczywistościach informacyjnych.

Taka medialna polaryzacja wzmacnia podział społeczny i niszczy wspólny język debaty. – „Polacy nie tylko nie zgadzają się co do odpowiedzi, ale nawet co do treści pytań” – pisze Srebrnik. Wskazuje na to, jak bardzo zanikł wspólny kod kulturowy i język kompromisu, co sprawia, że demokracja staje się areną walki, a nie dialogu.

Młode pokolenie – nadzieja czy zagadka?

Henry Srebrnik dostrzega także, że młodsze pokolenie Polaków – urodzone już po 1989 roku – nie identyfikuje się automatycznie z żadną z tych dwóch wizji. Z jednej strony młodzi są bardziej otwarci na Europę, wartości liberalne i równościowe. Z drugiej jednak, część młodzieży odrzuca „systemową politykę”, co widać chociażby w poparciu dla partii antysystemowych, takich jak Konfederacja, czy w masowym uczestnictwie w protestach społecznych (jak Strajk Kobiet, Marsze Wolności czy inicjatywy klimatyczne).

Politolog zaznacza, że młode pokolenie nie daje się łatwo wpisać w istniejące ramy podziału, ale to, w którą stronę się zwróci w najbliższych latach, może przesądzić o przyszłości Polski. – „To pokolenie, które decyduje o wyborach nie tylko głosując, ale też decydując się… nie głosować” – zauważa z ironią Srebrnik.

Polska na rozdrożu

Srebrnik pisze, że Polska – choć członek NATO, Unii Europejskiej i jedna z najszybciej rozwijających się gospodarek Europy – stoi dziś na rozdrożu. Z jednej strony ma ogromny potencjał: wykształcone społeczeństwo, dynamiczne miasta, rosnącą rolę międzynarodową (zwłaszcza po rosyjskiej inwazji na Ukrainę). Z drugiej – jej wewnętrzne konflikty polityczne, wzajemna nienawiść elit i coraz bardziej antagonizujące kampanie wyborcze mogą ten potencjał zaprzepaścić.

Podział Polski nie jest tylko polityczny. To konflikt kulturowy, emocjonalny i tożsamościowy – taki, który może przekształcić się w trwały kryzys demokracji, jeśli nie zostanie rozwiązany przez nową jakość polityki, szerszy dialog społeczny i odbudowę wspólnoty.

Podsumowanie

Henry Srebrnik w swojej analizie nie moralizuje i nie staje po żadnej stronie polskiego sporu. Zamiast tego, jako zewnętrzny obserwator, próbuje opisać głęboką i wielowarstwową rzeczywistość, jaką tworzą dzisiejsze wybory w Polsce. Jego główny wniosek jest prosty, ale niepokojący: wybory w Polsce nie tylko wybierają rządzących – one obnażają fundamentalny podział społeczeństwa, który coraz trudniej zasypać.