Prezes Sądu Najwyższego o protestach wyborczych: “giertychówki”. Tysiące będą bez rozpoznania

Po zakończeniu wyborów prezydenckich w Polsce emocje polityczne nie słabną. Jednym z najgorętszych tematów ostatnich dni są masowe protesty wyborcze, które wpłynęły do Sądu Najwyższego. Ich liczba jest bezprecedensowa – według szacunków mowa o około 50 000 zgłoszeń. W znacznej większości są to identyczne dokumenty, nazywane już potocznie „giertychówkami” – od nazwiska posła Romana Giertycha, który udostępnił obywatelom gotowy wzór protestu.

Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego, Małgorzata Manowska, w oficjalnym wywiadzie odniosła się do tej sytuacji z dużą dozą sceptycyzmu. Jej wypowiedzi wzbudziły kontrowersje i jednocześnie zwróciły uwagę opinii publicznej na problemy formalne i praktyczne związane z rozpatrywaniem tak dużej liczby protestów. Oto szczegółowa analiza sprawy.

—

Skąd wzięły się „giertychówki”?

Roman Giertych, prawnik, były wicepremier i obecny poseł Koalicji Obywatelskiej, po ogłoszeniu wyników wyborów prezydenckich, w których jego kandydat Rafał Trzaskowski przegrał z niewielką przewagą, zaczął zachęcać obywateli do składania protestów wyborczych. Udostępnił na swoich mediach społecznościowych gotowy wzór protestu, który można było jedynie podpisać, uzupełnić danymi osobowymi i wysłać do Sądu Najwyższego.

W krótkim czasie tysiące osób odpowiedziały na ten apel. Według danych SN, do 20 czerwca wpłynęło około 50 000 protestów, z czego 90–95% to kopie wzoru stworzonego przez Giertycha – stąd określenie „giertychówki”. Nazwa szybko przyjęła się w przestrzeni medialnej i została nawet użyta publicznie przez prezes Manowską.

—

Problemy formalne

Jak informuje Sąd Najwyższy, wiele z nadesłanych protestów zawiera poważne braki formalne:

1. Brak danych osobowych składającego protest – np. pozostawione dane Giertycha, takie jak jego numer PESEL.

2. Brak podpisu – część dokumentów została wydrukowana, ale nie podpisana.

3. Nieczytelność lub niekompletność załączników – niektóre protesty nie zawierają informacji o okręgu wyborczym czy komisji, do której się odnoszą.

4. Brak indywidualnego uzasadnienia – wszystkie dokumenty są identyczne, co może oznaczać brak spełnienia wymogu osobistego interesu składającego.

Sąd Najwyższy zapowiedział, że zgodnie z obowiązującą ustawą, protesty niespełniające wymogów formalnych zostaną pozostawione bez rozpoznania.

—

Wypowiedź Małgorzaty Manowskiej

W rozmowie z Polskim Radiem prezes SN Małgorzata Manowska nie kryła rozczarowania sytuacją. Powiedziała wprost:

> „To są protesty wygenerowane masowo na podstawie wzoru, który nie uwzględnia indywidualnej sytuacji wyborcy. W wielu przypadkach zawierają dane Romana Giertycha zamiast danych faktycznego składającego. Tego rodzaju pisma nie mogą być uznane za skuteczne protesty wyborcze. Tysiące z nich będą musiały zostać pozostawione bez rozpoznania.”

Wskazała również, że rozpatrywanie tych protestów to ogromne obciążenie dla zespołu orzekającego oraz zaplecza administracyjnego sądu.

—

Reakcje opinii publicznej

Wypowiedzi prezes Manowskiej spotkały się z różnorodnym odbiorem. Część komentatorów, zwłaszcza prawników, zgadza się z jej oceną:

Prof. Marcin Matczak zaznaczył, że protest wyborczy musi spełniać konkretne wymogi prawne i nie może być jedynie „kopiuj-wklej” z internetu.

Inni eksperci zwracają uwagę, że masowe protesty mogą osłabiać powagę instytucji i wprowadzać chaos proceduralny.

Z drugiej strony zwolennicy Romana Giertycha i Koalicji Obywatelskiej twierdzą, że forma protestu nie powinna przesądzać o jego zasadności. Podkreślają, że istotne jest, iż obywatele korzystają z prawa do składania protestów i wyrażają swój sprzeciw wobec przebiegu wyborów.

Sam Roman Giertych zareagował ostro na słowa Manowskiej, pisząc na portalu X (dawny Twitter):

> „To nie są ‘giertychówki’, tylko głos obywateli, którzy nie zgadzają się na nieprawidłowości wyborcze. Sąd Najwyższy nie może tego zignorować.”

—

Kontekst polityczny

Omawiana sytuacja ma miejsce w czasie szczególnego napięcia politycznego. Wybory prezydenckie zakończyły się zwycięstwem kandydata Prawa i Sprawiedliwości, co zostało zakwestionowane przez wielu obywateli oraz polityków opozycji. Protesty są wyrazem nieufności wobec systemu wyborczego i próbą podważenia legitymacji prezydenta-elekta.

W praktyce jednak Sąd Najwyższy – jako organ rozpatrujący protesty – ma ograniczone możliwości działania. Musi opierać się na obowiązującym prawie, które wymaga, by protest:

był złożony indywidualnie,

zawierał konkretne zarzuty,

dotyczył konkretnego okręgu wyborczego lub komisji.

Jeśli tych warunków nie spełnia, sąd nie może wziąć go pod uwagę przy ocenie ważności wyborów.

—

Co dalej?

Zespół Sędziów Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych pracuje nad analizą protestów. Termin rozpatrzenia wszystkich zgłoszeń i ogłoszenia ważności wyborów mija w połowie lipca 2025 roku. Do tego czasu:

protesty będą sukcesywnie analizowane pod kątem formalnym i merytorycznym,

te, które nie spełniają wymogów, zostaną pozostawione bez rozpoznania, czyli nie będą rozpatrywane,

tylko niewielki odsetek zostanie przyjęty do dalszego procedowania.

—

Wnioski i znaczenie

Sprawa „giertychówek” pokazuje, jak napięta jest obecnie atmosfera polityczna w Polsce. Masowe protesty wyborcze to bezprecedensowe zjawisko, które może mieć dalekosiężne skutki – nie tyle prawne (bo wybory raczej nie zostaną unieważnione), co społeczne i polityczne.

Z jednej strony mamy obywatelski zryw i próbę obrony uczciwości wyborów. Z drugiej – chaos proceduralny i przeciążenie instytucji sądowniczych, które muszą działać zgodnie z prawem, a nie emocjami.

Jak zakończy się ta sprawa? Najprawdopodobniej zdecydowana większość protestów zostanie odrzucona z przyczyn formalnych. Ale jej echo może pozostać w debacie publicznej przez długie miesiące – jako symbol braku zaufania obywateli do systemu politycznego i wyborczego.