Kryzys w Polsce: Sąd Najwyższy potwierdza nieprawidłowości wyborcze, śledztwa wobec najwyższych urzędników

Wybory prezydenckie z dnia 1 czerwca 2025 r. wywołały ogromne napięcie polityczne i prawne w Polsce, gdy liczba protestów wyborczych, zarzutów o błędy w liczeniu głosów i wątpliwości co do prawomocności pewnych instytucji osiągnęła skalę, która stawia pod znakiem zapytania zaufanie obywateli do systemu demokratycznego. Sąd Najwyższy potwierdził, że w kilku obwodowych komisjach wyborczych doszło do nieprawidłowości — błędów dotyczących przypisywania głosów, błędów w protokołach obwodowych komisji wyborczych oraz zastosowania nieautoryzowanego oprogramowania do weryfikacji praw wyborczych — jednak uznał, że ujawnione przypadki nie miały wpływu na ostateczny wynik wyborów. Decyzja ta nie zakończyła sporu; przeciwnie — rozpoczęła nowy etap, w którym wiele osób żąda wyjaśnień, śledztw i reform.

Prokurator Generalny Adam Bodnar, w związku z licznymi protestami wyborczymi, złożył wniosek do Sądu Najwyższego o ponowne przeliczenie głosów w kilkuset, a nawet ponad tysiącu komisjach. Zarzuty dotyczą m.in. miejsc, w których głosy zostały błędnie przypisane — na przykład głosy oddane na Rafała Trzaskowskiego miały zostać zaliczone na konto Karola Nawrockiego — a także przypadków, gdzie nazwiska kandydatów zostały pomieszane w dokumentach wyborczych. Bodnar podkreśla, że chodzi nie o podważenie całych wyborów, ale o to, by każdy protest został rzetelnie rozpatrzony, by błędy proceduralne nie zostały zignorowane.

Komisja wyborcza (PKW) w swoim raporcie przyznała, że w II turze wyborów wystąpiły incydenty mogące mieć wpływ na wynik, wśród nich były nieprawidłowości z oprogramowaniem w komisjach lokalnych, błędy w protokołach oraz przypadki, w których wyborcy mogli zostać niesłusznie pozbawieni prawa udziału w wyborach. Jednak PKW zastrzegła, że to Sąd Najwyższy ma prawo i obowiązek ocenić, na ile te błędy są istotne. Ponadto w raporcie dopuszczono poprawki, które wskazywały na możliwość wpływu pewnych incydentów na wynik, aczkolwiek bez bezpośredniego wskazania, że zmienią one ogólny rezultat wyborów.

Sąd Najwyższy — a w szczególności Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, której zadaniem jest rozstrzyganie protestów wyborczych i zatwierdzanie wyników — potwierdził wynik wyborów prezydenckich zwycięstwo Karola Nawrockiego, mimo że liczba protestów i skarg była bardzo wysoka. Sąd potwierdził m.in. nieprawidłowości w 11 obwodach, stwierdził też, że błędy te nie były na tyle duże, by mogły zmienić wynik — przewaga Nawrockiego wyniosła kilkaset tysięcy głosów. Wniosek Sądu Najwyższego jest wiążący i kończy wewnętrzny proces odwoławczy.

W międzyczasie część sędziów Sądu Najwyższego, w liczbie co najmniej 28, opublikowała list, w którym kwestionuje prawo Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych do rozstrzygania spraw wyborczych. Sędziowie ci wskazują, że Izba została utworzona w okresie rządów Prawa i Sprawiedliwości (PiS) jako część reformy sądownictwa, które zdaniem wielu instytucji — w tym Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej — naruszały zasady niezależności sądów. Krytycy mówią, że Izba ta nie spełnia standardów niezależnego i bezstronnego trybunału, ponieważ skład sędziów został ustalony przez instytucję (Krajową Radę Sądownictwa), której sposób wyboru i działania jest przedmiotem zarzutów o polityczny wpływ.

Prezydent elekt Nawrocki i jego zwolennicy podkreślają, że sądy krajowe potwierdziły rezultat wyborów i że ewentualne nieprawidłowości, choć istotne z punktu widzenia transparentności i zaufania publicznego, nie mają mocy do zmiany wyniku. Premier Donald Tusk, opozycja, raporty niezależnych ekspertów i prawnicy tworzący kampanię Trzaskowskiego mówią, że nawet jeśli wynik jest utrzymany, to skala i charakter zgłaszanych przypadków wymagają pełnego wyjaśnienia, a także reform instytucjonalnych, by uniknąć podobnej sytuacji w przyszłości.

Śledztwa w kilku komisjach wyborczych już zostały wszczęte. Na przykład prokuratura regionalna w Opolu prowadzi postępowanie dotyczące działania komisji w Oleśnie i Strzelcach Opolskich, gdzie mogą być podstawy do ustalenia, czy błędy mogły wpływać na lokalne wyniki. Dochodzą także zarzuty co do procedur, które być może naruszyły prawa wyborców — niewłaściwego przypisywania głosów czy niewłaściwej obsługi dokumentacji wyborczej.

Konstytucja RP i ustawa o Sądzie Najwyższym przyznają temu sądowi wyłączną kompetencję do orzekania o ważności wyborów prezydenckich oraz rozpatrywania protestów wyborczych. Mimo to odzyskanie zaufania publicznego wydaje się kluczowe — wiele osób uważa, że nawet jeśli instytucje działają w ramach prawa, percepcja ich działania (np. skład Izby, sposób wyboru sędziów) obniża wiarygodność całego procesu demokratycznego.

Wśród obywateli i w mediach narasta dyskusja o przyszłości systemu wyborczego, nadzoru nad komisjami wyborczymi i roli sądów. Pytania jakie się pojawiają to: czy możliwe jest ustanowienie standardów, które zapobiegną podobnym błędom; czy jest miejsce na pełną, ogólną kontrolę lub powtórkę wyborów; czy instytucje państwa mogą być reformowane tak, żeby nie tylko legalnie, ale też moralnie zasługiwały na zaufanie obywateli.

Choć wynik wyborów został prawnie potwierdzony, Polska stoi przed poważnym wyzwaniem. Nie chodzi już tylko o wynik i o to, kto obejmie urząd prezydenta. Ważne jest, jak państwo potrafi reagować na kryzysy demokracji, jak chronić procedury wyborcze, jak zapewnić przejrzystość i jak reagować, gdy obywatele kwestionują, czy ich głosy zostały policzone uczciwie. Tylko w ten sposób można odbudować społeczne zaufanie do fundamentów ustroju demokratycznego, którym jest prawo do uczciwych wyborów.