Prezydent Karol Nawrocki pokazał swój pomysł na podniesienie emerytur. De facto sprowadza się on do wprowadzenia waloryzacji kwotowo-procentowej, którą znamy chociażby z ostatnich lat rządów PiS. Sprawdziliśmy, co oznaczałoby to dla świadczeń seniorów. Poniżej prezentujemy konkretne wyliczenia, które pokazują, ile wyniesie zysk w propozycji prezydenta.

Prezydent Karol Nawrocki zaprezentował propozycję podwyższenia emerytur, która – choć w debacie publicznej przedstawiana jako nowe rozwiązanie – w praktyce opiera się na mechanizmie dobrze znanym z ostatnich lat rządów PiS, czyli waloryzacji kwotowo-procentowej. Oznacza to, że świadczenia emerytów byłyby podnoszone jednocześnie w oparciu o stały procent oraz gwarantowaną kwotę minimalną. Takie podejście ma istotny wpływ na strukturę wzrostu świadczeń i wprowadza sporą różnicę między korzyściami dla osób o niskich i wysokich emeryturach. W zapowiedziach prezydenta znalazły się również szczegółowe dane, które pozwalają oszacować realny zysk dla seniorów przy różnym poziomie świadczeń.

Waloryzacja kwotowo-procentowa polega na tym, że każda emerytura wzrasta o określony procent wynikający z inflacji i wzrostu wynagrodzeń, ale jednocześnie państwo gwarantuje minimalną podwyżkę w konkretnej kwocie. Jeśli więc standardowy wzrost procentowy dawałby np. 80 zł, a kwota gwarantowana wynosi 150 zł, emeryt otrzymuje pełne 150 zł, nawet jeśli jego świadczenie jest stosunkowo niewysokie. Logika systemu jest więc jasna: osoby z niskimi emeryturami otrzymują wyższą procentowo podwyżkę niż te, których świadczenia są znacząco większe. W propozycji prezydenta kluczowe jest założenie, że minimalna podwyżka miałaby wynieść 150 zł brutto. Dodatkowo ta sama kwota miałaby podnieść również wysokość trzynastej i czternastej emerytury, a więc świadczeń wypłacanych wszystkim emerytom bez względu na staż pracy czy wysokość dotychczasowych wpłat.

Największymi beneficjentami tego rozwiązania byliby seniorzy pobierający najniższe świadczenia. Jeśli przykładowo emerytura minimalna wynosiłaby 1780 zł brutto, a procentowa waloryzacja dawałaby jedynie około 90 zł, to podwyżka zgodnie z nowym systemem wyniosłaby 150 zł, a więc o ponad 60 zł więcej, niż wynikałoby to z dotychczas obowiązującego mechanizmu. To duża różnica, szczególnie dla osób żyjących na granicy minimum socjalnego, gdzie każda dodatkowa złotówka realnie wpływa na komfort życia.

Dla świadczeń nieco wyższych, na przykład w okolicach 2200 zł brutto, procentowa waloryzacja przyniosłaby podwyżkę około 108 zł. W takim przypadku system kwotowo-procentowy również byłby korzystniejszy, ponieważ 150 zł minimalnego wzrostu oznaczałoby dodatkowe kilkadziesiąt złotych w portfelu seniora. Im wyższa emerytura, tym różnica zaczyna się jednak zmniejszać. W okolicach 3000 zł brutto procentowa waloryzacja mogłaby dawać wzrost w granicach 150 zł, co oznacza, że w tej grupie świadczeń zmiana proponowana przez prezydenta nie przynosiłaby żadnej dodatkowej korzyści. Osoby otrzymujące emerytury w wysokości 3500, 4000 czy 4500 zł brutto zauważyłyby natomiast, że ich świadczenia nie różnią się od tych, które wynikałyby z waloryzacji liczonej wyłącznie procentowo. W skrajnych przypadkach, przy świadczeniach powyżej 5000 zł, procentowa waloryzacja byłaby wyższa niż 150 zł, co oznacza, że minimalna kwota gwarantowana w zarządzie prezydenta nie miałaby żadnego znaczenia.

Taki mechanizm nie jest obojętny dla finansów państwa. Przy dużej liczbie emerytów pobierających świadczenia minimalne i bliskie minimalnym koszt waloryzacji kwotowo-procentowej rośnie. Szacunki dotyczące podobnych rozwiązań stosowanych w przeszłości pokazują, że taka waloryzacja może podnieść wydatki budżetowe nawet o kilka miliardów złotych w skali roku. Jeżeli dodatkowo podwyżce miałyby podlegać także trzynastki i czternastki, koszt państwa zwiększa się jeszcze bardziej. Wprowadzenie takiego mechanizmu jest więc decyzją polityczną, ale również finansową, która wymaga stabilnego zaplecza budżetowego i jasnej perspektywy jego finansowania.

Warto podkreślić, że waloryzacja kwotowo-procentowa jest rozwiązaniem korzystnym społecznie, bo zmniejsza nierówności w ramach systemu emerytalnego. Osoby z minimalnymi świadczeniami otrzymują relatywnie wysoką podwyżkę, co pomaga zmniejszyć ryzyko ubóstwa wśród seniorów. Jednocześnie jednak takie rozwiązanie budzi zastrzeżenia ekspertów od systemu emerytalnego. Argumentują oni, że emerytury powinny być powiązane przede wszystkim z wysokością składek i długością pracy, a każda ingerencja w proporcjonalność systemu powoduje osłabienie zasady ekwiwalentności. Jeżeli wyższe składki nie oznaczają znacząco wyższej emerytury, motywacja do legalnego zatrudnienia i odprowadzania składek może spadać. Krytycy tego rozwiązania podkreślają także, że każda podwyżka kwotowa bardziej oddala system od pierwotnych założeń reformy emerytalnej z końca lat 90., która miała premiować pracę i własny wkład do systemu.

Z perspektywy politycznej propozycja prezydenta ma duży potencjał budowania poparcia wśród szerokiej grupy wyborców, jakimi są seniorzy. Podwyżki emerytur są jednymi z najłatwiejszych do zrozumienia i najszybciej odczuwalnych zmian finansowych, jakie może zaoferować władza. Wprowadzenie waloryzacji kwotowo-procentowej często było przedstawiane jako dowód troski o najuboższych, co czyni je atrakcyjnym narzędziem w komunikacji politycznej. Ostateczne losy projektu zależą jednak od parlamentu i od tego, czy znajdzie on większość wystarczającą do jego przegłosowania.

Jeśli plan prezydenta wszedłby w życie w opisanej formie, 2026 rok przyniósłby emerytom wyraźnie wyższe minimalne podwyżki niż te wynikające z waloryzacji opartej wyłącznie na wskaźniku inflacji i wzroście wynagrodzeń. Osoby o najniższych świadczeniach realnie odczułyby poprawę, a dodanie kwotowej podwyżki do trzynastej i czternastej emerytury oznaczałoby jeszcze większe wsparcie finansowe. Z drugiej strony emeryci pobierający wysokie świadczenia nie zauważyliby istotnych korzyści, ponieważ ich podwyżka wynikałaby wyłącznie z procentowego wzrostu.

Propozycja prezydenta rodzi więc pytania zarówno o sprawiedliwość społeczną, jak i o długofalową stabilność systemu emerytalnego. Zwolennicy podkreślają, że należy wspierać najbardziej potrzebujących, zwłaszcza w czasach wysokich kosztów życia. Przeciwnicy zaś ostrzegają, że niewłaściwie zaprojektowany system może prowadzić do erozji zaufania do emerytur jako odzwierciedlenia pracy i wkładu jednostki. Niezależnie od dalszych losów projektu jedno jest pewne: debata o waloryzacji emerytur będzie jedną z kluczowych w najbliższych miesiącach i pozostanie tematem budzącym ogromne emocje.