Badania wewnętrzne PiS: Partia zaczyna tracić grunt pod nogami [FELIETON]

OPrzez ponad dekadę polska scena polityczna była kształtowana — a w wielu momentach zdominowana — przez Prawo i Sprawiedliwość. Zdolność partii do utrzymywania spójności, mobilizowania własnego elektoratu oraz pozycjonowania się jako obrońca konserwatyzmu społecznego i suwerenności narodowej czyniła ją trwałą siłą. Jednak żaden projekt polityczny nie jest odporny na erozję. Z badań wewnętrznych, które mają krążyć wewnątrz partii, wyłania się obraz tego, co wielu obserwatorów przeczuwało od miesięcy: PiS zaczyna tracić grunt. I to nie tylko w standardowych sondażach publicznych, ale również w zamkniętych, wewnętrznych analizach.

To, czy te badania mają charakter pesymistycznych prognoz, trzeźwych diagnoz czy wczesnych sygnałów ostrzegawczych, zależy od interpretacji. Jedno jest jednak jasne: partia, która przez lata potrafiła narzucać narrację polityczną, dziś zmaga się z siłami coraz trudniejszymi do opanowania.

Transformacja PiS musi być rozpatrywana na tle przejścia z pozycji partii rządzącej do roli opozycji parlamentarnej. Przez osiem lat PiS funkcjonował z pewnością — a czasem wręcz izolacją — wynikającą z posiadania władzy. Jego inicjatywy polityczne, nominacje instytucjonalne i wpływ na media tworzyły ekosystem, który podtrzymywał przekaz partii.

Jednak po utracie władzy każda partia musi odbudować mechanizmy zapewniające jej znaczenie. W przypadku PiS to przejście okazało się bardziej gwałtowne niż u niektórych poprzedników. Polityka opozycyjna wymaga umiejętności dostosowania się, zdyscyplinowanego przekazu i zmiany mentalności — z logiki rządzenia na logikę krytyki. Wydaje się, że partia ma trudności z pełnym dostosowaniem się do tych nowych warunków.

Badania wewnętrzne mają to odzwierciedlać: wyborcy, którzy niegdyś widzieli w PiS gwaranta stabilności i przewidywalności, dostrzegają partię szukającą na nowo swojej roli. A redefiniowanie tej roli jest zadaniem wyjątkowo delikatnym — zbyt duża elastyczność grozi zrażeniem twardego elektoratu, zbyt duża sztywność grozi utratą wyborców centrowych.

Kolejnym wyzwaniem, które sygnalizują analizy wewnętrzne, jest rosnąca fragmentacja elektoratu prawicowego i centroprawicowego. Choć PiS wciąż posiada jedną z najbardziej lojalnych baz wyborczych w Europie, sama lojalność nie wystarczy, by powstrzymać zmęczenie polityczne.

Niektórzy wyborcy, którzy kiedyś popierali PiS jako barierę przeciw liberalnym czy centrowym alternatywom, dziś rozglądają się za nowszymi formacjami — jedni szukają bardziej nowoczesnej tożsamości konserwatywnej, inni bardziej radykalnych odpowiedzi na tradycyjny przekaz PiS. Prawica nie jest już monolitem z PiS jako bezdyskusyjnym centrum.

Badania wewnętrzne wydają się wskazywać, że partia widzi w tej fragmentacji jedno z największych zagrożeń. Utrata pięciu procent elektoratu na rzecz sąsiednich ideologicznie ugrupowań może nie byłaby katastrofą sama w sobie, ale utrata niewielkich części poparcia w kilku kierunkach jednocześnie prowadzi do powolnego, lecz stałego odpływu kapitału politycznego.

Do tego dochodzi zmiana pokoleniowa. Młodsi wyborcy — ludzie po dwudziestce i trzydziestce — postrzegają PiS nie tyle jako partię konserwatywną, co jako polityczny establishment. Dla pokolenia ceniącego otwartość, mobilność i liberalizm kulturowy przekaz partii wydaje się coraz bardziej anachroniczny.

Badania wewnętrzne mają potwierdzać ten trend: luka pokoleniowa nie maleje, a wręcz się pogłębia. Ma to znaczenie fundamentalne, bo przesunięcia pokoleniowe mają długofalowe skutki, wpływając na wyniki polityczne przez lata. Tradycyjna strategia PiS — opieranie się na starszych, bardziej wiejskich i konserwatywnych wyborcach — nadal działa, lecz przestaje być wystarczająca. Demografia nie stoi w miejscu, a to oznacza, że równania wyborcze w przyszłości staną się trudniejsze.

Jednym z najważniejszych sygnałów z badań wewnętrznych jest problem przekazu. To, co kiedyś mobilizowało wyborców — mocna retoryka dotycząca elit, suwerenności i tożsamości narodowej — dziś robi mniejsze wrażenie. Komunikacja polityczna działa w cyklach. Przekaz musi się odświeżać, adaptować i ewoluować. Wieloletnia narracja partii, choć nadal skuteczna wobec twardego elektoratu, traci siłę rażenia poza nim.

To prowadzi do strategicznego dylematu: czy PiS powinno podwoić swoje dotychczasowe komunikaty, licząc na zmęczenie obecnym rządem i lojalność bazy, czy też próbować rebrandingu, ryzykując konflikty wewnętrzne i rozmycie tożsamości? Badania wewnętrzne nie sugerują, aby partia osiągnęła w tej kwestii jednoznaczny konsensus.

Kolejnym elementem widocznym w analizach jest tzw. „zmęczenie przywództwem”. Główne postaci PiS nadal są rozpoznawalne i cieszą się poparciem elektoratu twardego, ale dla bardziej niezależnych wyborców znajomość przestaje być atutem — zaczyna kojarzyć się z polityczną rutyną. Nie oznacza to braku popularności, lecz ograniczoną zdolność do przyciągania nowych grup. Poza tym opozycyjność naturalnie osłabia koordynację wewnętrzną — frakcje, wcześniej scalane siłą sprawczą władzy, stają się nieco bardziej widoczne.

Warto odnieść sytuację PiS do europejskiego kontekstu politycznego. Stary Kontynent przechodzi fazę gwałtownych przetasowań — presja inflacyjna, niepewność geopolityczna i nastroje wobec integracji europejskiej zmieniają zachowania wyborców. W niektórych państwach rosną partie konserwatywne, w innych umacniają się centrowe koalicje. PiS działa w tym samym tyglu. Nastroje, które niegdyś sprzyjały eurosceptycznym argumentom, dziś częściowo przesuwają się w kierunku współpracy europejskiej — szczególnie w kontekście bezpieczeństwa.

Jeśli badania wewnętrzne wskazują, że PiS traci grunt, to częściowo wynika to również z tej szerszej, europejskiej zmiany.

Jednak żaden sondaż wewnętrzny nie jest wyrokiem. PiS wciąż ma ogromne atuty: lojalną bazę, rozbudowaną strukturę organizacyjną i silną obecność kulturową w wielu regionach kraju. Niemniej sygnały o spadku entuzjazmu, fragmentacji prawicy, zmęczeniu przekazem i trudności z adaptacją do roli opozycji powinny być traktowane poważnie.

Najbliższe miesiące pokażą, czy partia potrafi odnowić swój przekaz, poszerzyć koalicję wyborczą i zaproponować wizję, która trafi do odbiorców poza dotychczasowym rdzeniem. Utrata gruntu w badaniach wewnętrznych nie jest kryzysem — jest ostrzeżeniem. A partie, które potrafią przetrwać kolejne cykle polityczne, to te, które traktują takie ostrzeżenia poważnie, zanim zamienią się one w realne straty wyborcze.

Dla PiS kluczowe pytanie brzmi nie tylko, czy jest w stanie odzyskać impet, lecz czy potrafi dokonać wewnętrznej przemiany, nie tracąc jednocześnie tożsamości, która wyniosła ją do władzy. Odpowiedź może zdefiniować polską politykę na lata.