Jak zakończy się wojna Izraela i Iranu? Znany naukowiec kreśli scenariusz

Wojna Izraela z Iranem, która przez lata pozostawała w sferze potencjalnego konfliktu, dziś nabrała realnych kształtów. Od miesięcy sytuacja w regionie Bliskiego Wschodu eskaluje — zamachy, ataki powietrzne, sabotaże infrastruktury strategicznej i wzajemne oskarżenia stały się codziennością. To już nie tylko zimna wojna prowadzona przez siły pośrednie, lecz otwarty, niebezpieczny konflikt dwóch państw o ogromnym wpływie geopolitycznym. W obliczu coraz większego napięcia, izraelski historyk i specjalista ds. geopolityki prof. Eli Mordechai, w głośnym wywiadzie dla „Haaretz”, przedstawił możliwe scenariusze zakończenia tego konfliktu. Jego analiza jest zarówno pesymistyczna, jak i realistyczna — a co najważniejsze, skłania do refleksji nad przyszłością całego świata.

Źródła konfliktu

Zanim przejdziemy do możliwych scenariuszy zakończenia wojny, warto przypomnieć, skąd właściwie wzięło się tak głębokie wrogość pomiędzy Izraelem a Iranem. Choć oficjalnie oba kraje nigdy nie prowadziły regularnej wojny, od rewolucji islamskiej w 1979 roku Iran postrzega Izrael jako wroga numer jeden. Władze w Teheranie wielokrotnie zapowiadały „zniszczenie syjonistycznego reżimu”, a wsparcie dla takich organizacji jak Hezbollah, Hamas czy Islamski Dżihad Palestyński tylko pogłębiło przepaść.

Z drugiej strony Izrael od lat prowadzi strategię zapobiegania nuklearnemu uzbrojeniu Iranu, dokonując licznych cyberataków, zamachów na irańskich naukowców i uderzeń na irańskie instalacje wojskowe w Syrii. Dla Tel Awiwu bezpieczeństwo państwa żydowskiego jest niepodlegające negocjacjom.

Prof. Eli Mordechai: trzy możliwe zakończenia wojny

W rozmowie z „Haaretz” prof. Eli Mordechai, wykładowca historii wojskowości i były doradca ds. bezpieczeństwa w izraelskim rządzie, przedstawił trzy prawdopodobne scenariusze zakończenia konfliktu. Każdy z nich opiera się na analizie militarnej, dyplomatycznej i psychologicznej stron zaangażowanych w wojnę.

1. Ograniczona wojna z „wymuszonym rozejmem”

Najbardziej prawdopodobnym według Mordechaja scenariuszem jest wojna o ograniczonym zasięgu, która po kilku tygodniach lub miesiącach walk zakończy się zawarciem tymczasowego rozejmu. Obie strony ogłoszą „zwycięstwo propagandowe”, choć w rzeczywistości żadna z nich nie osiągnie swoich strategicznych celów.

Izrael może zniszczyć część irańskiej infrastruktury wojskowej, a nawet uderzyć w ośrodki badań jądrowych, ale nie będzie w stanie trwale wyeliminować zagrożenia. Iran z kolei wywoła spustoszenie poprzez ataki rakietowe lub działania swoich sojuszników, ale nie zdoła obalić rządu w Jerozolimie.

— Taki scenariusz przypomina wojny Izraela z Hezbollahem w Libanie. Krwawe, dramatyczne, ale zakończone patem — mówi Mordechai. — Ostatecznie do rozejmu doprowadzi presja międzynarodowa i zmęczenie społeczne.

2. Wojna totalna i upadek jednego z państw

Znacznie bardziej dramatycznym, choć mniej prawdopodobnym scenariuszem jest otwarta wojna totalna, w której jedno z państw zostaje praktycznie unicestwione. Prof. Mordechai wskazuje, że Izrael mógłby zdecydować się na tzw. „doktrynę Masady” — czyli ostateczne uderzenie, również z użyciem broni atomowej, jeśli uzna, że jego istnienie jest zagrożone.

Iran, mając dostęp do setek tysięcy pocisków rakietowych i ogromnej sieci sojuszników w regionie, mógłby zaatakować infrastrukturę cywilną, rafinerie, porty i miasta izraelskie, wywołując tysiące ofiar. Jednak taka eskalacja najprawdopodobniej sprowokowałaby reakcję USA i NATO, a także Arabii Saudyjskiej czy Turcji.

— W takiej wojnie nie ma zwycięzców. Jest tylko ruina, śmierć i chaos. To opcja atomowa — dosłownie i w przenośni — przestrzega profesor.

3. Dyplomatyczne „zamrożenie konfliktu” z udziałem mocarstw

Trzecim możliwym zakończeniem wojny, które Mordechai określa jako „najbardziej pożądane, choć najmniej realistyczne”, jest zamrożenie konfliktu na drodze porozumienia dyplomatycznego. W takim scenariuszu USA, Chiny, Rosja oraz Unia Europejska wywierają presję na obie strony, zmuszając je do zawarcia porozumienia w stylu zimnowojennych kompromisów między USA a ZSRR.

Porozumienie zakładałoby m.in. ograniczenia w zakresie zbrojeń, gwarancje bezpieczeństwa dla Izraela, ale także zniesienie części sankcji wobec Iranu. Problemem pozostaje jednak brak wzajemnego zaufania i głęboko zakorzeniona ideologiczna wrogość.

— To scenariusz, który mógłby zostać zrealizowany jedynie w przypadku radykalnych zmian politycznych w Teheranie i Tel Awiwie. Dopóki religijny reżim w Iranie i twardogłowa prawica w Izraelu rządzą niepodzielnie, dialog jest niemożliwy — konkluduje Mordechai.

Globalne skutki konfliktu

Bez względu na to, który z powyższych scenariuszy się ziści, skutki wojny izraelsko-irańskiej będą miały zasięg globalny. Przede wszystkim chodzi o bezpieczeństwo dostaw ropy naftowej — cieśnina Ormuz, przez którą przepływa 20% światowego eksportu ropy, mogłaby zostać zablokowana. Wzrost cen energii dotknąłby wszystkich, a niestabilność regionu mogłaby wywołać nowe fale migracji.

Nie mniej ważne są skutki polityczne. Wojna ta może doprowadzić do ponownego rozstawienia sojuszy na Bliskim Wschodzie, zmiany układu sił między USA, Chinami a Rosją, a także eskalacji napięć w innych zapalnych punktach — np. między Pakistanem a Indiami czy w rejonie Morza Południowochińskiego.

Izrael i Iran – czy możliwy pokój?

Prof. Mordechai kończy swoją analizę pytaniem: czy pokój między Izraelem a Iranem jest w ogóle możliwy? Według niego — tak, ale dopiero w perspektywie pokoleniowej. Potrzebna byłaby zmiana reżimu w Iranie, demokratyzacja życia politycznego, a po stronie izraelskiej — gotowość do ograniczenia polityki siły na rzecz dyplomacji.

— Historia uczy nas, że nawet najwięksi wrogowie mogą kiedyś rozmawiać. Ale muszą dojrzeć do tej rozmowy — mówi profesor.