Karol Nawrocki zwrócił się do Donalda Tuska. „Czas porzucić histerię!”

Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej (IPN), zwrócił się ostatnio bezpośrednio do premiera Donalda Tuska z ostrym apelem, który wywołał wiele komentarzy zarówno w świecie politycznym, jak i w opinii publicznej. Słowa „Czas porzucić histerię!” stały się symbolicznym wezwaniem do zmiany tonu debaty politycznej i historycznej w Polsce. Nawrocki oskarżył szefa rządu o wprowadzanie zamętu, instrumentalne traktowanie historii i podsycanie emocji, które – jego zdaniem – są szkodliwe dla państwa. W tym kontekście warto przyjrzeć się nie tylko samemu apelowi, ale i szerszemu tłu politycznemu, które sprawiło, że wypowiedź ta zyskała tak szeroki rezonans.

Karol Nawrocki to postać doskonale znana w kręgach naukowych i historycznych. Od 2021 roku kieruje IPN-em, instytucją zajmującą się m.in. badaniem zbrodni totalitarnych oraz propagowaniem wiedzy o najnowszej historii Polski. Od początku swojej kadencji był zwolennikiem twardej linii w sprawach dotyczących rozliczeń z przeszłością, akcentując rolę pamięci narodowej, patriotyzmu i jednoznacznego potępienia komunizmu oraz niemieckiego nazizmu. Jego styl, choć kontrowersyjny dla niektórych środowisk, był konsekwentny i zgodny z linią prezentowaną przez poprzednie władze PiS.

Z kolei Donald Tusk, jako lider obecnego rządu, coraz częściej znajduje się na celowniku różnych środowisk prawicowych. W ostatnich tygodniach jego wypowiedzi i decyzje, dotyczące m.in. powołania komisji ds. badania wpływów rosyjskich, reformy IPN-u czy nowej polityki wobec mediów publicznych, wzbudziły kontrowersje. Krytycy zarzucają mu, że działa w sposób rewanżystyczny, a jego działania mają więcej wspólnego z walką polityczną niż z próbą naprawy instytucji państwowych.

To właśnie w tym kontekście Karol Nawrocki postanowił zabrać głos. W swoim wystąpieniu, opublikowanym m.in. na oficjalnych kanałach IPN i w mediach społecznościowych, zarzucił premierowi, że „wznieca historyczną histerię”, zamiast prowadzić odpowiedzialny dialog. Jego zdaniem, rząd Tuska próbuje przepisać historię najnowszą Polski, marginalizując rolę Instytutu Pamięci Narodowej i dewaluując pojęcia takie jak patriotyzm czy ofiara.

– Panie Premierze, historia Polski nie jest narzędziem politycznej zemsty. Historia Polski to pamięć o ofiarach totalitaryzmów, to bohaterstwo „Żołnierzy Wyklętych”, to niezłomność opozycji antykomunistycznej. Czas porzucić histerię i wrócić do odpowiedzialnej debaty – mówił Nawrocki, wyraźnie nawiązując do decyzji rządu o ograniczeniu wpływu IPN na niektóre procesy edukacyjne i symboliczne.

Wypowiedź Nawrockiego spotkała się z natychmiastową reakcją środowisk politycznych. Politycy Zjednoczonej Prawicy chwalili jego odwagę i determinację w obronie instytucji, którą uznają za fundament walki o prawdę historyczną. Z kolei przedstawiciele obozu rządzącego uznali apel za próbę obrony własnych interesów i pozycji w czasie, gdy IPN może zostać zreformowany. Zdaniem wielu komentatorów, wypowiedź Nawrockiego była formą politycznego manifestu – wyraźnym sygnałem, że IPN nie zamierza godzić się na marginalizację.

Donald Tusk w swoich dotychczasowych wypowiedziach nie odniósł się bezpośrednio do słów Karola Nawrockiego, choć można przypuszczać, że sprawa ta nie pozostanie bez echa w dalszych działaniach rządu. Już wcześniej premier wyrażał niezadowolenie z działalności niektórych instytucji państwowych, które – jego zdaniem – za czasów poprzedniego rządu stały się narzędziem ideologicznej dominacji i politycznej manipulacji.

Niektórzy analitycy uważają, że konflikt między Tuskiem a Nawrockim symbolizuje szerszy spór o to, jak rozumieć najnowszą historię Polski i jaką rolę powinny odgrywać instytucje publiczne w jej kształtowaniu. Dla jednych IPN to bastion prawdy i pamięci narodowej, dla innych – instytucja zbyt upolityczniona, która utraciła obiektywizm badawczy.

Apel Nawrockiego wywołał też dyskusję w środowiskach akademickich i dziennikarskich. Część ekspertów podkreśla, że choć styl wypowiedzi był ostry, to porusza ważne kwestie – np. roli edukacji historycznej, potrzeby kultywowania pamięci o ofiarach totalitaryzmów czy szacunku wobec przeszłości. Inni jednak zwracają uwagę, że prezes IPN przekroczył granicę neutralności urzędniczej i zachował się bardziej jak polityk niż naukowiec czy urzędnik państwowy.

Nie bez znaczenia są również emocje społeczne, jakie wzbudza IPN. Instytucja ta ma zarówno rzesze zwolenników, jak i krytyków. Jej działalność, szczególnie w zakresie polityki pamięci, wywoływała przez lata wiele kontrowersji – od ekshumacji i upamiętniania bohaterów narodowych, po wydawanie opinii w sprawach lustracyjnych. W ostatnich latach coraz więcej głosów wskazywało, że IPN powinien zostać zreformowany – nie likwidowany, ale przekształcony w sposób umożliwiający bardziej pluralistyczne podejście do historii.

Spór na linii Karol Nawrocki – Donald Tusk można też rozumieć jako element większej wojny kulturowej, która toczy się w Polsce od kilkunastu lat. Z jednej strony – obóz konserwatywny, przywiązany do tradycyjnych wartości, heroicznej narracji historycznej i kultu martyrologii. Z drugiej – środowiska liberalne i lewicowe, które postulują bardziej zróżnicowane spojrzenie na historię, z uwzględnieniem kontekstu, różnych punktów widzenia i krytycznego myślenia.

Czy apel Nawrockiego zmieni coś w debacie publicznej? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć. Na pewno dodał on kolejnego rozdziału do coraz bardziej napiętych relacji między rządem a instytucjami pokroju IPN. Niewykluczone, że będzie też punktem wyjścia do dalszej dyskusji na temat przyszłości tej instytucji oraz roli historii w życiu publicznym.

Podsumowując, słowa Karola Nawrockiego „Czas porzucić histerię!” to nie tylko emocjonalny apel do premiera, ale też ważny głos w debacie o tożsamości współczesnej Polski. Pokazują one, jak głęboko zakorzenione są podziały w polskim społeczeństwie i jak trudno będzie znaleźć wspólny język w sprawach tak fundamentalnych jak pamięć narodowa.