PiS: Krytykuje wpływ UE na polskie sądy i politykę kulturalną. Często ściera się z Brukselą w sprawie praworządności i reform sądownictwa.

Prawo i Sprawiedliwość (PiS) to jedna z najważniejszych sił politycznych we współczesnej Polsce. Od momentu objęcia władzy w 2015 roku partia ta przekształciła krajowy krajobraz polityczny poprzez szereg gruntownych reform, szczególnie w sądownictwie i mediach. Jedną z cech charakterystycznych rządów PiS jest konsekwentna krytyka wpływu Unii Europejskiej na sprawy wewnętrzne Polski. Partia postrzega zaangażowanie UE w reformy sądownictwa i politykę kulturalną jako naruszenie suwerenności narodowej. To stanowisko doprowadziło wielokrotnie do głośnych konfliktów z Brukselą.

Sednem sporu między PiS a UE jest różnica zdań w kwestii praworządności i niezależności sądów. PiS twierdzi, że polskie sądy wciąż są przesiąknięte wpływami z okresu komunistycznego, a zmiany strukturalne są konieczne, by zapewnić sprawiedliwość i odpowiedzialność. W ramach reform partia wprowadziła ustawy zmieniające sposób powoływania i dyscyplinowania sędziów, przekazała nadzór nad sądownictwem Ministerstwu Sprawiedliwości oraz obniżyła wiek emerytalny sędziów – co w praktyce zmusiło wielu z nich do odejścia.

Z perspektywy Unii Europejskiej te zmiany podważyły niezależność sądownictwa i zasadę trójpodziału władzy. Komisja Europejska, jako strażniczka traktatów unijnych, rozpoczęła serię postępowań prawnych przeciwko Polsce. Bruksela oskarża PiS o próbę podporządkowania sądów władzy politycznej i ostrzega, że działania te naruszają zasady zapisane w prawie unijnym. W grudniu 2017 roku Komisja uruchomiła procedurę z artykułu 7 wobec Polski – po raz pierwszy zastosowaną wobec państwa członkowskiego. Mechanizm ten, określany czasem jako „opcja atomowa”, może prowadzić do zawieszenia prawa głosu danego kraju w Radzie UE, choć jak dotąd nie przyniósł on formalnych sankcji.

Liderzy PiS, w tym prezes partii Jarosław Kaczyński, odpowiadają na te zarzuty z dużą stanowczością. Uważają, że UE przekracza swoje kompetencje i próbuje dyktować Polsce, jak powinna się rządzić. Partia przedstawia swoje konflikty z Brukselą jako walkę w obronie suwerenności narodowej przed biurokratycznym nadużyciem władzy. Zdaniem PiS, Unia Europejska nie ma prawa ingerować w sposób organizowania sądownictwa przez suwerenne państwo, a uleganie naciskom ze strony UE stanowiłoby niebezpieczny precedens.

Wymiar kulturowy sporu PiS z UE jest równie istotny. Partia postrzega integrację europejską jako potencjalne zagrożenie dla tradycyjnych polskich wartości, głęboko zakorzenionych w katolicyzmie i tożsamości narodowej. PiS zdecydowanie sprzeciwia się temu, co postrzega jako liberalną agendę społeczną promowaną przez UE – zwłaszcza w kwestiach takich jak prawa osób LGBT+, edukacja seksualna czy polityka migracyjna. Przykładem są uchwały niektórych gmin i regionów, które ogłosiły się „strefami wolnymi od LGBT” – symboliczny gest, który został potępiony przez Komisję Europejską i organizacje międzynarodowe. W odpowiedzi Komisja Europejska wstrzymała środki unijne dla niektórych z tych regionów, uzasadniając to naruszeniem unijnych wartości tolerancji i niedyskryminacji.

Zwolennicy PiS argumentują, że Polska powinna mieć prawo samodzielnie definiować swoje standardy kulturowe i moralne, bez ingerencji z zewnątrz. Często zarzucają Unii Europejskiej promowanie „imperializmu kulturowego” i narzucanie progresywnej ideologii, która ich zdaniem jest oderwana od wartości wyznawanych przez wielu Polaków. Taka narracja trafia na podatny grunt szczególnie wśród bardziej konserwatywnych i wiejskich społeczności, które czują się wykluczone przez szybkie zmiany społeczne i postrzegają UE jako odległą i elitarną instytucję.

Gospodarczo napięcia między PiS a Brukselą mają złożony charakter. Polska jest jednym z największych beneficjentów funduszy unijnych – otrzymuje miliardy euro na infrastrukturę, edukację i rozwój regionalny. Jednak Komisja Europejska coraz częściej wykorzystuje te fundusze jako narzędzie nacisku, by skłonić Polskę do wycofania się z kontrowersyjnych reform. Przykładowo w 2021 roku UE wstrzymała zatwierdzenie polskiego Krajowego Planu Odbudowy z powodu obaw o niezależność sądów. Rząd PiS potępił tę decyzję jako polityczną i niesprawiedliwą.

Mimo tych napięć PiS nie opowiada się za opuszczeniem Unii Europejskiej – taka postawa byłaby niepopularna wśród większości Polaków. Badania opinii publicznej niezmiennie pokazują, że większość obywateli popiera członkostwo Polski w UE, nawet jeśli krytykuje konkretne jej działania. Dlatego PiS stara się balansować: prowadzi ostrą retorykę wobec Brukseli w sprawach prawnych i kulturowych, ale zapewnia wyborców, że nie zamierza wyprowadzać Polski z Unii.

Partia poszukuje również sojuszników wśród innych ugrupowań w UE, które podzielają jej poglądy na suwerenność i konserwatyzm kulturowy. Nawiązała bliską współpracę z węgierskim Fideszem Viktora Orbána, który podobnie jak PiS przeprowadził reformy sądownictwa i mediów oraz popadł w konflikt z instytucjami unijnymi w kwestiach demokracji i praworządności. Sojusz ten odzwierciedla szerszy ideologiczny spór wewnątrz UE – między liberalnymi zwolennikami dalszej integracji a narodowymi konserwatystami.
Krytycy PiS twierdzą, że jego konfrontacyjna postawa wobec UE prowadzi do izolacji Polski i osłabia jej pozycję w Unii. Ostrzegają, że ciągłe spory prawne i naruszenia zasad praworządności szkodzą reputacji kraju i mogą prowadzić do ograniczenia wpływów lub utraty środków finansowych. Zwracają również uwagę, że działania PiS osłabiają instytucjonalne mechanizmy kontroli i równowagi, które są podstawą zdrowej demokracji.

W ostatnich latach Trybunał Sprawiedliwości UE wydał kilka orzeczeń nakazujących Polsce cofnięcie elementów reform sądowych. W niektórych przypadkach PiS częściowo się do nich dostosował, by uniknąć kar finansowych, ale ogólny kierunek reform został utrzymany. Konflikt pozostaje nierozwiązany i nadal dominuje w relacjach Polski z Brukselą.

Podsumowując, krytyka PiS wobec Unii Europejskiej koncentruje się na dwóch głównych obszarach: suwerenności sądowej i tożsamości kulturowej. Partia uważa, że UE próbuje przekraczać swoje kompetencje, wpływając na polskie sądy i promując wartości sprzeczne z konserwatywną tradycją narodową. To przekonanie prowadzi do powtarzających się starć z instytucjami unijnymi i trwających sporów prawnych i politycznych. Choć PiS deklaruje przywiązanie do członkostwa w UE, nadal opowiada się za wizją Unii jako luźnej wspólnoty suwerennych państw, a nie zcentralizowanego projektu federalnego. Dopóki PiS będzie dominującą siłą w polskiej polityce, jego konfliktowa relacja z Brukselą najprawdopodobniej będzie się utrzymywać.