Poszukiwany w całej Polsce za eksponowanie flagi banderowców w miejscu publicznym na stadionie PGE w Warszawie.

W ostatnich latach w Polsce narastają napięcia związane z publicznym eksponowaniem symboli powiązanych ze Stepanem Banderą i Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów (OUN-B). Choć dla osób z zewnątrz problem ten może wydawać się marginalny, dla wielu Polaków jest on głęboko osobisty i historycznie wrażliwy. Rany pozostawione przez rzeź wołyńską podczas II wojny światowej — w której dziesiątki tysięcy etnicznych Polaków zostało zamordowanych przez ukraińskie siły nacjonalistyczne — wciąż się nie zagoiły. W efekcie pojawienie się banderowskich flag lub emblematów w polskiej przestrzeni publicznej często wywołuje oburzenie, debatę polityczną, a nawet interwencje policji.

Tło historyczne

Stepan Bandera (1909–1959) był przywódcą ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego i jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii Europy Wschodniej. Jako lider radykalnej frakcji OUN, propagował ideę niepodległej Ukrainy poprzez walkę zbrojną. Podczas II wojny światowej jego zwolennicy — w szczególności Ukraińska Powstańcza Armia (UPA) — prowadzili działania zbrojne przeciwko zarówno nazistowskim Niemcom, jak i Związkowi Sowieckiemu. Jednak ich ofiarami padali również polscy cywile na Wołyniu i w Galicji Wschodniej w latach 1943–1945.

Ten tragiczny okres, nazywany często rzezią wołyńską, był masową czystką etniczną. Szacunki mówią o od 50 000 do 100 000 zamordowanych Polaków. Dla Polaków nazwisko Bandery na zawsze pozostaje związane z tymi zbrodniami, co sprawia, że publiczne prezentowanie jego symboliki jest wyjątkowo prowokacyjne.

Współczesna symbolika i kontrowersje

„Flaga banderowska” to zazwyczaj czerwono-czarny sztandar — czerwień symbolizuje ukraińską krew przelaną za wolność, a czerń ukraińską ziemię. Podczas gdy na Ukrainie, zwłaszcza w zachodnich regionach, flaga ta bywa używana jako symbol walki o niepodległość, w Polsce ma zupełnie inny wydźwięk. Tutaj jest powszechnie postrzegana jako symbol wojennych zbrodni i nienawiści etnicznej.

Za każdym razem, gdy taka flaga pojawia się podczas wydarzeń publicznych w Polsce — czy to na meczu piłkarskim, podczas protestu politycznego, czy imprezy kulturalnej — wywołuje to gwałtowne reakcje. Wiele osób postrzega to jako obrazę pamięci polskich ofiar i gloryfikację zbrodni historycznych.

Najnowsze incydenty

W ostatniej dekadzie kilka przypadków nagłośniło ten problem. Na przykład polskie władze interweniowały, gdy na stadionach sportowych eksponowano banderowskie flagi, często powołując się na konieczność zachowania porządku publicznego. Media społecznościowe dodatkowo wzmacniają te kontrowersje — zdjęcia i nagrania rozprzestrzeniają się błyskawicznie, podsycając internetowe dyskusje.

Problem dotyczy nie tylko historii, ale i wrażliwych relacji polsko-ukraińskich w teraźniejszości. Od 2014 roku Polska była jednym z najważniejszych sojuszników Ukrainy, udzielając jej pomocy humanitarnej, wsparcia politycznego, a po rosyjskiej inwazji w 2022 roku — schronienia milionom ukraińskich uchodźców. Jednak nierozwiązane spory historyczne, szczególnie dotyczące pamięci o Wołyniu, nadal stanowią punkt zapalny.

Perspektywa prawna

Polskie prawo nie zakazuje wprost używania flagi banderowskiej, ale zawiera przepisy zabraniające propagowania ideologii totalitarnych lub symboli wzywających do nienawiści. W zależności od kontekstu, eksponowanie takiej flagi może być interpretowane jako publiczna prowokacja. Zdarza się, że policja prowadzi postępowania w przypadku prezentowania tych symboli w miejscach szczególnie widocznych lub politycznie wrażliwych, takich jak stadiony narodowe.

Dla wielu Polaków nie jest to wyłącznie kwestia wolności słowa, lecz przede wszystkim szacunku dla prawdy historycznej i godności ofiar.