Syn sławnego ojca. Ojciec, który stracił syna. Prof. Michał Zembala: Moją historię piszę od nowa

Po mnie idzie lepszy: mój syn” – powiedział prof. Marian Zembala w sali pełnej ludzi. Michał Zembala siedział w pierwszym rzędzie i chciał zniknąć. Dziś kardiochirurg w szczerej rozmowie z Wirtualną Polską opowiada o dziedzictwie ojca, własnej drodze i żałobie po śmierci 24-letniego syna

Michał Gąsior, Wirtualna Polska: Czy nastoletni Michał Zembala próbował w ogóle nie zostać kardiochirurgiem? Buntował się, czy od razu poddał fatum genów i słynnego ojca?

Muszę pana zaskoczyć – bunt był. Medycyna nie była moim marzeniem. Raczej odwrotnie – czymś, od czego chciałem być daleko. Byłem w tamtym czasie, jak wielu mi podobnych, zagubiony, bez kierunku, bez czytelnej wizji siebie.

Ojciec był trudnym wzorcem. Większość czasu był nieobecny i mało uczestniczył w domowej codzienności. Moje wybory były raczej wypadkową marzeń i wyborów kolegów i koleżanek szkolnych – biznes, prawo…

O medycynie zacząłem myśleć po rozmowach z bratem ojca, Mirkiem, lekarzem ortopedą, który zmyślnie łączył pracę z pasją myśliwego. To on pokazał mi, że można być lekarzem, ale i pozostać w jakimś sensie wolnym. Nie dostałem się za pierwszym razem. Rozpocząłem studia biologii, by nie zostać powołanym do wojska.

Ojciec, z jego dyktatorskim temperamentem, nigdy nie powiedział: “masz zostać lekarzem”?

To, co jedni nazwą dyktatorskim temperamentem, inni nazwą pewnością siebie i determinacją. Nie, nie powiedział. Choć jego wpływ i sugestie były nierzadkie. Ciche, ale silne. Z drugiej strony, myślę, że to, czego najpewniej zabrakło w naszej relacji, to fakt, że nie pokazał mi, młodemu człowiekowi, piękna alternatyw – innych ścieżek kariery, które pozwalają rozwijać siebie w szacunku dla innego człowieka. To jednak wymaga rozmowy, a rozmowa czasu. Tego brakowało.

Pańska mama, Hanna Zembala, mówiła w jednym z wywiadów: “Były miesiące, że o tym, iż Marian żyje, dowiadywałam się z radia, kiedy pojawiały się informacje o jakiejś poważnej operacji, którą właśnie zrobił”. Przesadzone?

Dziś powiedzielibyśmy, że to było małżeństwo i ojcostwo zdalne, trochę na odległość. Ojciec mocno zapracowany w Holandii, później na Śląsku. Kontakt bywał symboliczny, co w czasie analogowej telefonii i papierowych listów było z pewnością trudne.

Miała z panem problemy wychowawcze?

Chyba nie, trzeba ją zapytać. Byłem raczej dzieckiem zamkniętym, introwertycznym, nieśmiałym, które chodziło stale w tym samym czarnym polarze. Jako nastolatek byłem zafascynowany gitarą. Clapton, Pink Floyd, Waters – to we mnie żyło. Zespoły muzyczne, w których grałem na gitarze, koncertowały lokalnie po szkołach średnich Tarnowskich Gór. Całe noce spędzałem grając, także w piwnicy domu. To był piękny, nostalgiczny czas świetnej twórczości – naprawdę. Michał, Jarek, Piotr, Szymon – dziś przedsiębiorcy, prawnicy, lekarze, ale i wybitni architekci przestrzeni. Naszą wokalistką była Maja Ganszyniec.

Syn sławnego ojca. Ojciec, który stracił syna. Prof. Michał Zembala: Moją historię piszę od nowa
Prof. Michał Zembala w szczerej rozmowie z Wirtualną PolskąProf. Michał Zembala w szczerej rozmowie z Wirtualną Polską
Źródło zdjęć: © Licencjodawca
Michał Gąsior
14 czerwca 2025, 07:17

ZAPISZ

UDOSTĘPNIJ
SKOMENTUJ
“Po mnie idzie lepszy: mój syn” – powiedział prof. Marian Zembala w sali pełnej ludzi. Michał Zembala siedział w pierwszym rzędzie i chciał zniknąć. Dziś kardiochirurg w szczerej rozmowie z Wirtualną Polską opowiada o dziedzictwie ojca, własnej drodze i żałobie po śmierci 24-letniego syna.

REKLAMAKONIEC REKLAMY
Michał Gąsior, Wirtualna Polska: Czy nastoletni Michał Zembala próbował w ogóle nie zostać kardiochirurgiem? Buntował się, czy od razu poddał fatum genów i słynnego ojca?

Muszę pana zaskoczyć – bunt był. Medycyna nie była moim marzeniem. Raczej odwrotnie – czymś, od czego chciałem być daleko. Byłem w tamtym czasie, jak wielu mi podobnych, zagubiony, bez kierunku, bez czytelnej wizji siebie.

Ojciec był trudnym wzorcem. Większość czasu był nieobecny i mało uczestniczył w domowej codzienności. Moje wybory były raczej wypadkową marzeń i wyborów kolegów i koleżanek szkolnych – biznes, prawo…

O medycynie zacząłem myśleć po rozmowach z bratem ojca, Mirkiem, lekarzem ortopedą, który zmyślnie łączył pracę z pasją myśliwego. To on pokazał mi, że można być lekarzem, ale i pozostać w jakimś sensie wolnym. Nie dostałem się za pierwszym razem. Rozpocząłem studia biologii, by nie zostać powołanym do wojska.

Ojciec, z jego dyktatorskim temperamentem, nigdy nie powiedział: “masz zostać lekarzem”?

To, co jedni nazwą dyktatorskim temperamentem, inni nazwą pewnością siebie i determinacją. Nie, nie powiedział. Choć jego wpływ i sugestie były nierzadkie. Ciche, ale silne. Z drugiej strony, myślę, że to, czego najpewniej zabrakło w naszej relacji, to fakt, że nie pokazał mi, młodemu człowiekowi, piękna alternatyw – innych ścieżek kariery, które pozwalają rozwijać siebie w szacunku dla innego człowieka. To jednak wymaga rozmowy, a rozmowa czasu. Tego brakowało.

Pańska mama, Hanna Zembala, mówiła w jednym z wywiadów: “Były miesiące, że o tym, iż Marian żyje, dowiadywałam się z radia, kiedy pojawiały się informacje o jakiejś poważnej operacji, którą właśnie zrobił”. Przesadzone?

Dziś powiedzielibyśmy, że to było małżeństwo i ojcostwo zdalne, trochę na odległość. Ojciec mocno zapracowany w Holandii, później na Śląsku. Kontakt bywał symboliczny, co w czasie analogowej telefonii i papierowych listów było z pewnością trudne.

REKLAMAKONIEC REKLAMY
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Koronawirus a choroby serca. Lekarz nie ma dobrych wieści
01:35
Miała z panem problemy wychowawcze?

Chyba nie, trzeba ją zapytać. Byłem raczej dzieckiem zamkniętym, introwertycznym, nieśmiałym, które chodziło stale w tym samym czarnym polarze. Jako nastolatek byłem zafascynowany gitarą. Clapton, Pink Floyd, Waters – to we mnie żyło. Zespoły muzyczne, w których grałem na gitarze, koncertowały lokalnie po szkołach średnich Tarnowskich Gór. Całe noce spędzałem grając, także w piwnicy domu. To był piękny, nostalgiczny czas świetnej twórczości – naprawdę. Michał, Jarek, Piotr, Szymon – dziś przedsiębiorcy, prawnicy, lekarze, ale i wybitni architekci przestrzeni. Naszą wokalistką była Maja Ganszyniec.

REKLAMAKONIEC REKLAMY
Kiedy zobaczył pan po raz pierwszy ludzkie serce?

Jeszcze w liceum. Ojciec zabrał mnie na zabieg. Pamiętam, że to było w nocy. Stanąłem z boku sali operacyjnej i zajrzałem za kotarę.

Poruszyło to pana?

Nie poruszyło na tyle, by zostało w pamięci. Potem, już na studiach, przez kilka lat pomagałem przy transportach przeszczepianych serc. Byłem takim nieformalnym członkiem zespołu transplantacyjnego, jeździłem karetką, latałem samolotem. Za darmo. Uwielbiałem to. To uczucie stałego ruchu, tej adrenaliny, poczucia gonienia czasu. Po latach, jeszcze na studiach szpital dał mi nagrodę – tysiąc złotych. Dołożyłem do roweru. Jeden z pierwszych prawdziwych sukcesów.

Kiedy pojawiła się ta iskra, pasja do zawodu?

Zaraz po studiach rozpocząłem staż podyplomowy w szpitalu w Tarnowskich Górach. I przepadłem, bardzo mi się podobało. Kontakt z pacjentem, rozmowy, ogarnianie wypisów, tabletek, badań. Ta sprawczość i wdzięczność – obustronna. Wielu robiło ten staż, czyli siódmy rok studiów, już w klinikach szpitali uniwersyteckich, także z zamysłem dalszej tam pracy. Ja nie, także za sprawą ojca, który wykluczał odbycie stażu w Zabrzu. Powiedział stanowcze “nie”. I to była bardzo dobra decyzja.

REKLAMAKONIEC REKLAMY
W tym małym, powiatowym szpitaliku zobaczyłem, jak naprawdę wygląda system. Jak się pracuje, z czym się borykają lekarze. I, co ważne, od razu miałem kontakt z pacjentem. Tam nie było tej akademickiej drabiny: profesor, adiunkt, asystent. Każdy był mniej więcej równy. Dostałem salę, prowadziłem pacjentów. To mi się tak spodobało, że właśnie ten rok stażu zdecydował, że poszedłem w stronę kardiologii. Wybrałem internę, bo spodobał mi się kontakt z pacjentem, a nie to całe “dłubanie”.

“Dłubanie”, czyli zabiegi, okazały się jednak pańską przyszłością.

Dziś widzę, że musiałem do tego dojrzeć i zmienić postrzeganie poszczególnych dziedzin medycyny. Był to bardziej proces, niż nagła zmiana. W czasie studiów i stażu pracowałem naukowo, w laboratoriach badawczych, na zwierzętach: myszach, szczurach, królikach. Część pracy doktorskiej zrobiłem właśnie na tym materiale, mając z tego dużą satysfakcję. To były realne doświadczenia, wykonane przeze mnie, opracowane przeze mnie zarówno intelektualnie, konceptualnie, ale i faktycznie.

Nasze laboratorium, kierowane przez dr. Marcina Krasonia i Mirosława Tyrpienia, pracowało każdego wieczora. Wielu dzisiejszych pracowników Zabrza tam zaczynało – Dr Śliwka, Kwiecień, Garbacz. Dla wielu była to dobra trampolina i test wysiłku badacza-klinicysty.

W trakcie stażu wzorem mądrzejszych wysyłałem swoje, bardzo skromne, CV za granicę. Chciałem się sprawdzić w pracy klinicznej lub doświadczalnej. Dostałem dwie odpowiedzi: z Seattle i z Nowego Jorku. Poleciałem do Nowego Jorku, do Laboratorium Montefiore Medical Center. Laboratorium wyglądało atrakcyjnie. W ogłoszeniu. W rzeczywistości niewiele tam było. Trzeba było wszystko stworzyć, uruchomić.

Domownicy nie byli przychylni wyjazdowi. Syn urodził się w 2000 roku, a ja w 2005 zdecydowałem się lecieć. Pojechałem z 300 dolarami w kieszeni. Szybko okazało się, że już na start jestem zadłużony: wynajem, kaucja, życie. Ale nie chciałem wracać z pustymi rękami, więc postanowiłem zostać przynajmniej rok, by spłacić długi, ale i wrócić na tarczy – z publikacją. Chociaż jedną. W międzyczasie dług urósł, bo już 3 miesiące po rozpoczęciu dołączyła do mnie żona z Mateuszem. Byliśmy tam razem 3-4 miesiące.

W pracy powoli szło do przodu. Lab został wyposażony, zbudowany, zorganizowany. Ruszyliśmy z badaniami – wszczepialiśmy komórki macierzyste, robiliśmy przeszczepy serca u psów i owiec. Czas mijał. W roku 2007 rozłąka dotknęła rodzinę. Dystans był trudny, a internet jeszcze nie na tyle powszechny, by umożliwić dobrą komunikację. Z początkiem 2007 często wracałem do domu. Trzy dni z rodziną i z powrotem. To kosztowało majątek, topiło wszelkie zgromadzone oszczędności. Nie udało się. Pomyślałem: skoro wszystko się sypie, a chirurgia daje mi sens, to wybieram to drugie. Wróciłem do Polski wcześniej, niż planowałem. Zmieniłem specjalizację – zostawiłem rozpoczętą internę na rzecz kardiochirurgii. To była bardzo zawiła droga, ale świadoma.

Łatka nepotyzmu pojawiła się szybko. To bardzo wygodna etykieta: ojciec dyrektor, syn lekarz-pracownik tego samego szpitala/oddziału. Sprawa nie była tak prosta. Owszem, formalnie zostałem zatrudniony przez ojca, ale nikt mi niczego nie ułatwiał. Wręcz przeciwnie – ojciec bardzo pilnował, żeby nikt nie zarzucił mu faworyzowania.

I, prawdę mówiąc, nieraz przesadzał w drugą stronę. Mówił: “Muszę być obiektywny”, a w praktyce wymagał ode mnie zdecydowanie więcej. Podczas odpraw zwykle dziękował wielu: za grant, za projekt, za dotację. Dziękował całym zespołom, nawet portierowi. A ja? Czasem byłem wymieniany na końcu, czasem wcale. Ta potężna asymetria była demotywująca. Sytuacja musiała być także niekomfortowa dla współpracowników.