Szef PKW twierdzi, że nieprawidłowości wyborcze były „rutynowe”, staje przed kontrolą Sądu Najwyższego

Rutynowe” nieprawidłowości — co stoi za tym komunikatem PKW?

W ostatnich wyborach prezydenckich w Polsce pojawiły się liczne sygnały dotyczące nieprawidłowości podczas głosowania oraz liczenia głosów. Państwowa Komisja Wyborcza (PKW) – krajowy organ nadzorujący proces wyborczy – przyjęła oficjalne stanowisko, iż wykryte błędy miały charakter rutynowy, i nie miały wpływu na wynik wyborów. Taki komunikat budzi pytania: czym są „rutynowe” błędy, jakie skutki mogą mieć oraz jak ich ocena wpływa na zaufanie do procesu wyborczego.

W praktyce, za terminem „rutynowe” kryją się m.in. przypadki zamiany wyników w protokołach komisji obwodowych, błędy w wprowadzaniu danych, niespójności między liczbą kart wydanych, a liczbą głosów ważnych i nieważnych. Na przykład w jednej z komisji w Krakowie stwierdzono, że głosy przypisano odwrotnie – kandydatowi A wpisano głosy, które oddano na kandydata B. PKW podkreśliła, że takie przypadki wystąpiły, ale – według niej – nie osiągnęły skali, by zmienić wynik wyborów.

Sprawa trafia do Sądu Najwyższego — zakres i znaczenie kontroli

Zgodnie z prawem wyborczym, po wyborach istnieje możliwość składania protestów wyborczych – m.in. do Sądu Najwyższego (SN) – w przypadku wątpliwości co do prawidłowości przebiegu głosowania lub liczenia głosów. W tym przypadku SN wszczął postępowanie dotyczące wpływu wykrytych nieprawidłowości na ważność wyborów.

SN stwierdził, że choć rzeczywiście zidentyfikowano pewną liczbę przypadków nieprawidłowości — przykładowo przyjęto 21 protestów jako zasadnych — to zgodnie z oceną sądu nie wpłynęły one na ostateczny wynik wyborów. W związku z tym SN potwierdził ważność wyborów i wynik wyborczy.

Dlaczego kwestia „rutynowych” błędów jest problematyczna?

1. Skala i percepcja

Choć PKW mówi o błędach „rutynowych”, to dla części społeczeństwa każdy pojedynczy przypadek nieprawidłowości — zwłaszcza w sytuacji, gdy wynik jest bardzo wyrównany — może podważać zaufanie do procesu wyborczego. W omawianych wyborach różnica między kandydatami wynosiła około 1,19 % głosów. W sytuacji tak wąskiego marginesu, nawet pojedyncze błędy mogą wywoływać pytania o ich wpływ.

2. Transparentność procedur

Rzetelna dokumentacja pracy komisji wyborczych, w tym prowadzenie protokołów oraz ich weryfikacja, to fundament transparentnych wyborów. Jeżeli protokół zawiera błędy – np. zamienione liczby – to choćby niezamierzone, mogą rodzić wątpliwości co do kompetencji lub niezależności komisji.

3. Zaufanie obywateli

Jeżeli obywatele widzą komunikaty typu „było kilka błędów, ale nie miały znaczenia”, mogą mieć wrażenie, że instytucje nie traktują poważnie kwestii błędów lub że nie są gotowe do wyciągania konsekwencji. W środowisku politycznym i medialnym pojawiają się wtedy narracje o możliwej manipulacji lub niedostatecznej kontroli.

4. Prawo a fakty

Zakres uprawnień SN jest ograniczony – sąd może zbadać protesty wyborcze, przejrzeć dokumentację i w razie stwierdzenia istotnych naruszeń – unieważnić wybory lub zarządzić powtórzenie głosowania. W tym przypadku SN uznał, że mimo pewnych naruszeń, nie były one wystarczające dla zmiany wyników. To stawia instytucje przed wyzwaniem: gdzie przebiega granica „rutynowego” błędu a naruszenia zagrażającej ważności wyborów?

Jak wyglądały konkretne przypadki i reakcje?

W krakowskiej komisji nr 95 przy ul. Stawowej stwierdzono, że wyniki głosowania zostały wpisane odwrotnie – czyli protokół przypisał głosy niewłaściwemu kandydatowi. W Mińsku Mazowieckim komisja nr 13 również przyznała, że wyniki były błędnie wpisane. PKW podjęła działania, zachęcając społeczeństwo do zgłaszania wszelkich nieprawidłowości.

Równocześnie SN rozpoczął rozpatrywanie protestów już 10 czerwca 2025. W sumie zostało złożonych kilkadziesiąt tysięcy protestów – choć większość to tzw. skargi „oficjalne” o podobnej treści.

Reakcje polityczne i społeczne

– Zespół kandydata Rafał Trzaskowski złożył formalne protesty, wskazując m.in. na podejrzanie wysoki wynik przeciwnika w niektórych komisjach.
– Rządząca koalicja oraz obserwatorzy zachodni zaznaczają, że choć wybory zostały ocenione jako przeprowadzone profesjonalnie i efektywnie, media wskazały na m.in. finansowanie kampanii i medialne uprzedzenia.

Co dalej — wnioski i rekomendacje

1. Wzmocnienie procedur komisji obwodowych

Jednym z kroków jest zwiększenie szkolenia członków komisji, dokładniejsze kontrole protokołów oraz mechanizmy dla błyskawicznego wyłapywania i korygowania zamian liczb w protokołach.

2. Lepsza transparentność i komunikacja

Instytucje takie jak PKW powinny informować społeczeństwo nie tylko, że „nieprawidłowości były rutynowe”, ale dokładnie jakie działania zostały podjęte, jaki wpływ miały i jakie zmiany w procedurach zostaną wprowadzone. Taka komunikacja buduje zaufanie.

3. Dokładna analiza błędów

Choć SN stwierdził, że nie miały wpływu na wynik wyborów, warto przeprowadzić dokładne analizy statystyczne i jakościowe takich błędów – aby zapobiec przyszłym przypadkom i zrozumieć przyczyny. Badania akademickie pokazują, że analizy forensyczne i statystyczne mogą wychwycić subtelne anomalie w danych wyborczych.

4. Utrzymanie niezależności organów nadzorujących

Kluczowe jest, by organy takie jak PKW czy SN działały w sposób niezależny od wpływów politycznych. Współczesne spory dotyczące m.in. składu SN i jego kompetencji pokazują, że rozstrzygnięcia wyborcze są nie tylko kwestią liczb, ale także instytucji.

Podsumowanie

Kwestia nieprawidłowości wyborczych – nawet takich określanych jako „rutynowe” – jest istotna z punktu widzenia jakości demokracji i zaufania obywateli do instytucji. W opisywanej sprawie szef PKW stwierdził, że błędy były standardowe, natomiast SN uznał wynik wyborów za ważny, pomimo pewnych naruszeń. Niemniej, dla wielu pozostają pytania: czy „rutynowe” nieprawidłowości naprawdę nie miały znaczenia, oraz czy system kontroli jest wystarczająco mocny, by zapobiegać takim przypadkom w przyszłości.

W obliczu wąskiej przewagi zwycięzcy i rosnącej polaryzacji politycznej, zapewnienie przejrzystości, rzetelności i wysokich standardów wyborczych jest bardziej niż kiedykolwiek kluczowe. Instytucje muszą wykazać się nie tylko zdolnością do reagowania, ale także do uczenia się i wzmocnienia systemu, by każda głosująca osoba miała przekonanie, że jej głos został policzony sprawiedliwie i prawidłowo.