„Nowe propozycje prezydenta Nawrockiego: tożsamość narodowa, obywatelstwo i ochrona systemu opieki społecznej”

Niedawna zapowiedź Prezydenta Karola Nawrockiego dotycząca dostępu do systemów socjalnych i ochrony zdrowia w Polsce, polityki imigracyjnej oraz zakazu banderyzmu wywołała szeroką dyskusję – zarówno w kraju, jak i za granicą. Jego oświadczenie, że dostęp do świadczeń socjalnych i publicznej opieki zdrowotnej powinien przysługiwać wyłącznie osobom pracującym i opłacającym składki w Polsce, a także propozycja wydłużenia okresu wymaganego do uzyskania obywatelstwa oraz wprowadzenie zakazu banderyzmu, odzwierciedlają bardziej narodowo-konserwatywne podejście do polityki. Hashtag #PoPierwszePolacy dobrze oddaje przesłanie: pierwszeństwo dla obywateli Polski w dostępie do praw i przywilejów.

Ale co dokładnie kryje się za tymi propozycjami? Jakie niosą ze sobą konsekwencje dla społeczeństwa, stosunków międzynarodowych i spójności wewnętrznej kraju? Poniżej analizujemy te kluczowe zagadnienia.

—

1. Ograniczenie dostępu do systemów socjalnych i opieki zdrowotnej

Pierwszy punkt — ograniczenie dostępu do systemu świadczeń i opieki zdrowotnej wyłącznie dla osób pracujących i odprowadzających składki w Polsce — to stanowisko coraz częściej spotykane w europejskiej polityce. Argument opiera się na zasadzie wzajemności: korzystać ze wspólnych dóbr mają ci, którzy się do nich dokładają.

Z punktu widzenia finansowego ma to sens. Polska, podobnie jak wiele innych państw europejskich, mierzy się z rosnącymi kosztami opieki zdrowotnej oraz starzejącym się społeczeństwem. Ograniczenie dostępu dla osób nieopłacających składek może pomóc w utrzymaniu systemu w dobrej kondycji.

Jednak propozycja ta wydaje się również odzwierciedlać głębsze obawy związane z imigracją i integracją. Polska staje się coraz atrakcyjniejszym miejscem pracy dla cudzoziemców – zwłaszcza z Ukrainy, Białorusi, ale także z krajów spoza Europy. Rośnie więc dyskusja publiczna na temat tego, kto powinien mieć dostęp do świadczeń publicznych. Propozycja Prezydenta może trafiać do tych, którzy obawiają się, że nowo przybyli będą nadmiernie obciążać system, nie wnosząc jednocześnie wkładu.

Z drugiej strony, krytycy zauważają, że takie podejście może prowadzić do powstania społeczeństwa dwóch prędkości – szczególnie w odniesieniu do legalnych migrantów czy uchodźców, którzy z różnych powodów mogą nie mieć możliwości podjęcia pracy od razu. Może to również kolidować z zobowiązaniami międzynarodowymi Polski w zakresie praw człowieka – zwłaszcza w kontekście dostępu do opieki medycznej.

—

2. Wydłużenie okresu umożliwiającego uzyskanie obywatelstwa

Drugim istotnym elementem proponowanej ustawy jest wydłużenie okresu wymaganego do uzyskania obywatelstwa polskiego. Choć nie podano jeszcze szczegółów, intencja jest jasna: obywatelstwo ma być nadawane osobom, które posiadają głębszy, trwalszy związek z Polską.

Obecnie Polska umożliwia uzyskanie obywatelstwa na kilka sposobów – m.in. poprzez długoterminowy pobyt, małżeństwo z obywatelem Polski czy pochodzenie. Zazwyczaj, po kilku latach legalnego pobytu (zależnie od sytuacji – od 3 do 10 lat), cudzoziemiec może ubiegać się o obywatelstwo.

Propozycja wydłużenia tych okresów sygnalizuje, że obywatelstwo nie powinno być jedynie formalnością, lecz statusem, który należy sobie wypracować przez integrację i zaangażowanie. Zwolennicy twierdzą, że pomoże to chronić tożsamość narodową i zapobiegać zbyt szybkim przemianom demograficznym. Może to być też odpowiedź na rosnące napięcia wokół integracji migrantów i uchodźców.

Z drugiej strony, krytycy zwracają uwagę, że taka polityka może zniechęcać osoby, które faktycznie chcą związać swoją przyszłość z Polską. W obliczu spadającej liczby urodzeń i kurczącej się siły roboczej, Polska może potrzebować większej otwartości na nowych obywateli, a nie dodatkowych barier.

—

3. Zakaz banderyzmu

Najbardziej nacechowaną historycznie propozycją jest zakaz banderyzmu – czyli ideologii związanej z postacią Stepana Bandery, ukraińskiego przywódcy nacjonalistycznego z czasów II wojny światowej. Bandera i jego zwolennicy z OUN (Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów) oraz UPA (Ukraińska Powstańcza Armia) są w Polsce powszechnie kojarzeni z rzezią wołyńską – masowymi mordami na ludności polskiej w latach 1943–1945.

W Polsce postać Bandery budzi powszechną odrazę, szczególnie wśród starszego pokolenia i na wschodzie kraju. Coraz częstsze próby upamiętniania Bandery w Ukrainie (zwłaszcza po 2014 roku) prowadziły do napięć dyplomatycznych na linii Warszawa–Kijów.

Wprowadzenie zakazu banderyzmu ma więc silne znaczenie symboliczne. Prezydent Nawrocki daje do zrozumienia, że wsparcie dla Ukrainy nie oznacza rezygnacji z pamięci historycznej i potępienia zbrodni popełnionych na Polakach.

Jednak wdrożenie takiego zakazu nie jest proste. Czym dokładnie jest “banderyzm”? Czy zakaz obejmie tylko symbole i pochwałę zbrodni, czy także badania naukowe i debaty historyczne? Czy prawo to nie zostanie wykorzystane do atakowania ukraińskich migrantów, którzy nie mają związku z ideologią Bandery?

Ustawa może także wpłynąć na relacje z Ukrainą w kluczowym momencie jej walki z rosyjską agresją. Choć Polska solidarnie wspiera Ukrainę, to tego typu działania mogą być odebrane jako chłodne ostrzeżenie.

—

4. Tożsamość narodowa i hasło „Po Pierwsze Polacy”

Hashtag #PoPierwszePolacy dobrze oddaje światopogląd polityczny, który kładzie nacisk na tożsamość narodową, suwerenność i ochronę kultury narodowej. Wpisuje się to w szerszy światowy trend, w którym coraz więcej państw przemyśliwuje swoje podejście do migracji, integracji i obywatelstwa.

W przypadku Polski warto pamiętać, że jest to kraj o skomplikowanej historii – przez dziesięciolecia pozbawiony suwerenności, najpierw przez Niemców, potem przez ZSRR. Dlatego też silne poczucie narodowej tożsamości i sceptycyzm wobec struktur ponadnarodowych, takich jak UE, są wśród wielu Polaków głęboko zakorzenione.

Propozycje Prezydenta Nawrockiego wpisują się w ten nurt. Chodzi o to, by podkreślić, że Polska jest państwem narodowym z jasno określonymi granicami, obowiązkami i dziedzictwem kulturowym. Takie podejście może jednak kolidować z poglądami bardziej liberalnych czy kosmopolitycznych środowisk, które opowiadają się za większą otwartością i integracją europejską.

—

Zakończenie

Proponowane przez Prezydenta Karola Nawrockiego zmiany — ograniczenie dostępu do świadczeń i opieki zdrowotnej, wydłużenie procesu uzyskania obywatelstwa oraz zakaz banderyzmu — reprezentują narodowo-konserwatywną wizję państwa. Przedstawiane