Propozycja Karola Nawrockiego dotycząca podwyższenia kwoty wolnej od podatku to pułapka

W ostatnich tygodniach Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej i coraz aktywniejszy komentator życia publicznego, zasugerował – co może wydawać się zaskakujące – konieczność znaczącego podwyższenia kwoty wolnej od podatku. Choć na pierwszy rzut oka może to brzmieć jak gest prospołeczny, zorientowany na wsparcie najbiedniejszych obywateli, coraz częściej pojawiają się głosy, że propozycja ta może być swoistą „pułapką” – polityczną, ekonomiczną i systemową.

W niniejszym artykule przyjrzymy się szczegółowo, na czym polega ta propozycja, co może za nią stać, kto zyska, a kto straci – i dlaczego wielu ekonomistów i komentatorów widzi w niej więcej zagrożeń niż szans.

Czym jest kwota wolna od podatku?

Kwota wolna od podatku to element systemu podatkowego, który pozwala obywatelom nie płacić podatku dochodowego od określonego minimum dochodu rocznego. W Polsce, po reformach z ostatnich lat, wynosi ona 30 000 zł, co już jest znaczącym progiem w porównaniu do wcześniejszych lat, gdy było to zaledwie 3 091 zł (przed 2017 r.).

Podwyższenie kwoty wolnej oznacza, że większa część dochodu nie byłaby objęta podatkiem PIT – co teoretycznie oznacza więcej pieniędzy w kieszeniach podatników. Ale jak zawsze: diabeł tkwi w szczegółach.

Co zaproponował Karol Nawrocki?

Choć Karol Nawrocki nie pełni funkcji bezpośrednio związanej z polityką fiskalną, jego głos ma polityczne znaczenie – jest postrzegany jako osoba bliska środowiskom konserwatywnym i narodowym. Jego propozycja podniesienia kwoty wolnej do poziomu 60 000 zł rocznie (czyli równowartość 5 000 zł miesięcznie) ma – według jego deklaracji – na celu realne wsparcie „klasy średniej” i ludzi pracujących.

Nawrocki sugeruje, że taki krok byłby „sprawiedliwy społecznie” i „konieczny wobec rosnących kosztów życia”. Wskazuje, że obecny system wciąż faworyzuje uprzywilejowane grupy, a obciążenia podatkowe dla zwykłych Polaków są zbyt wysokie.

Czy to naprawdę dobra wiadomość?

Na pierwszy rzut oka propozycja brzmi atrakcyjnie – kto nie chciałby płacić mniej podatków? Ale problem tkwi w konsekwencjach tego rozwiązania.

1. Ubytek dochodów państwa

Podniesienie kwoty wolnej od podatku do 60 000 zł oznaczałoby znaczący spadek wpływów z podatku PIT – według szacunków, nawet o 60–70 mld zł rocznie. To potężna luka budżetowa, która musiałaby zostać uzupełniona – pytanie: jak?

2. Zagrożenie dla samorządów

W Polsce dochód z PIT jest współdzielony między państwo a samorządy. Każda zmiana, która zmniejsza wpływy z tego podatku, automatycznie uderza w budżety miast, gmin i powiatów. Już teraz wiele samorządów skarży się, że po wprowadzeniu Polskiego Ładu (który również obniżył podatek dochodowy) nie są w stanie realizować inwestycji lokalnych, takich jak szkoły, drogi czy transport publiczny.

3. Kto naprawdę skorzysta?

Choć Nawrocki mówi o wsparciu klasy średniej, eksperci ostrzegają, że największymi beneficjentami podniesienia kwoty wolnej będą osoby zarabiające mniej niż 5 000 zł miesięcznie – czyli najubożsi. Tymczasem klasa średnia, która przekracza ten próg, może zyskać relatywnie mniej.

4. Ukryta deregulacja i osłabienie państwa opiekuńczego

Niektórzy ekonomiści twierdzą, że tego typu rozwiązania są próbą przeforsowania liberalnych reform „tylnymi drzwiami” – obniżając podatki, osłabia się dochody państwa, a tym samym jego zdolność do finansowania usług publicznych: ochrony zdrowia, edukacji, bezpieczeństwa. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do jeszcze większych nierówności społecznych.

5. Brak strategii kompensacyjnej

W propozycji Nawrockiego brakuje kluczowego elementu: czym wypełnić powstałą lukę budżetową? Jeśli państwo przestanie pobierać miliardy złotych z PIT, musi znaleźć te środki gdzie indziej – a to zwykle oznacza:

nowe podatki pośrednie (np. VAT),

cięcia w wydatkach,

zadłużenie,

przerzucenie ciężaru na firmy.

Dlaczego to może być pułapka?

W tym kontekście propozycja Karola Nawrockiego jawi się jako potencjalna „pułapka” – głównie polityczna. Może wyglądać jak gest w stronę społeczeństwa, ale faktycznie może prowadzić do pogłębienia problemów strukturalnych. Z punktu widzenia socjotechniki, jest to typowa „cukierkowa” obietnica: łatwa do zakomunikowania, ale trudna do zrealizowania bez poważnych strat.

Dodatkowe zagrożenia:

Wybory: propozycja może być elementem budowania nowego programu konserwatywnego przed kolejnymi wyborami, ale bez realnej intencji jej wprowadzenia.

Rozbicie opozycji: może to być próba przeciągnięcia niezdecydowanych wyborców lub osłabienia przekazu partii centrowych, które także postulują obniżki podatków, ale bardziej ostrożnie.

Alternatywy i rekomendacje ekspertów

Zamiast radykalnego podniesienia kwoty wolnej od podatku, wielu ekonomistów proponuje bardziej zrównoważone rozwiązania:

Stopniowe podnoszenie kwoty wolnej, w zależności od poziomu dochodów – np. dla osób do 26. roku życia, dla seniorów lub dla najbiedniejszych.

Reforma całego systemu podatkowego, w tym także składek ZUS, które stanowią istotne obciążenie dla pracowników i przedsiębiorców.

Zwiększenie progresji podatkowej, czyli wyższe opodatkowanie bardzo wysokich dochodów przy jednoczesnym wsparciu niższych klas.

Skupienie się na dochodach z majątku, a nie tylko z pracy – np. lepsze opodatkowanie nieruchomości inwestycyjnych, luksusu, czy kapitału.

Podsumowanie

Propozycja Karola Nawrockiego dotycząca podwyższenia kwoty wolnej od podatku może być atrakcyjna na poziomie sloganu, ale w praktyce niesie ze sobą szereg poważnych konsekwencji: finansowych, ustrojowych i społecznych. Choć intencje – przynajmniej oficjalnie – są szlachetne, to brak kompleksowego planu, brak zabezpieczeń dla samorządów i ryzyko destrukcji finansów publicznych sprawiają, że wielu ekspertów ocenia ją jako polityczną pułapkę.

Dla wyborców to także lekcja ostrożności: nie każda „dobra wiadomość” w polityce finansowej oznacza rzeczywiste korzyści. Zwłaszcza wtedy, gdy brakuje odpowiedzi na pytanie: „kto za to zapłaci?”.