Wraca sprawa „interwencji parlamentarnej”. Poseł partii Grzegorza Brauna zażądał dokumentacji z aborcji

Sprawa, która kilka miesięcy temu wzbudziła ogromne emocje w Polsce, znów wraca na pierwsze strony gazet i do debaty publicznej. Chodzi o głośną „interwencję parlamentarną” przeprowadzoną przez posła Konfederacji – członka ugrupowania Grzegorza Brauna – w jednym z polskich szpitali. Parlamentarzysta zażądał wówczas udostępnienia pełnej dokumentacji medycznej dotyczącej przeprowadzonej legalnej aborcji. Dziś temat powraca, bo opinia publiczna, prawnicy, lekarze i politycy spierają się o to, gdzie kończą się granice uprawnień poselskich, a gdzie zaczyna się naruszenie praw pacjentek i ich prywatności.

Tło sprawy

Do interwencji doszło w jednym z wojewódzkich szpitali w południowej Polsce. Poseł Konfederacji, powołując się na swoje uprawnienia wynikające z ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, pojawił się w placówce, domagając się natychmiastowego wglądu w dokumentację medyczną dotyczącą zabiegu przerwania ciąży. Jak później ujawniono, chodziło o przypadek legalnej aborcji przeprowadzonej zgodnie z obowiązującym prawem – ze względu na poważne uszkodzenia płodu.

Poseł – według relacji świadków – miał nie tylko żądać dokumentów, ale również sugerować, że doszło do nieprawidłowości. Pracownicy szpitala poczuli się zastraszeni, a sprawa została natychmiast nagłośniona przez media. Głos zabrali prawnicy, organizacje lekarskie, feministyczne i politycy wszystkich opcji.

Wraca temat nadużyć uprawnień

Teraz sprawa wraca ze zdwojoną siłą. Jak donosi prasa, poseł złożył formalne zawiadomienie do prokuratury, domagając się wszczęcia postępowania wyjaśniającego wobec lekarzy i dyrekcji placówki. Co więcej, nie wycofał się ze swojej narracji, twierdząc, że jego działania miały na celu „obronę życia nienarodzonych dzieci” oraz „egzekwowanie prawa”.

Jednak wielu prawników i ekspertów konstytucyjnych zwraca uwagę, że działania posła mogły naruszyć szereg przepisów – od ochrony danych osobowych, przez tajemnicę lekarską, aż po prawo pacjentki do prywatności i godności.

— Interwencja parlamentarna nie daje posłowi prawa do naruszania tajemnicy medycznej, szczególnie bez zgody pacjentki. W tym przypadku mamy do czynienia z poważnym naruszeniem etyki parlamentarnej i granic prawa — mówi prof. Krystyna Pawłowicz, konstytucjonalistka i była sędzia Trybunału Konstytucyjnego.

Reakcje środowisk medycznych

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne oraz Naczelna Rada Lekarska wydały wspólne oświadczenie, w którym wyraziły głębokie zaniepokojenie sytuacją. Podkreślono, że lekarze wykonali zabieg zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, a ich działanie było podyktowane dobrem pacjentki.

— To sytuacja absolutnie niedopuszczalna. Żaden polityk nie powinien mieć prawa wkraczać do szpitala i domagać się wglądu w dokumentację bez jasnych podstaw prawnych. Takie działania mogą prowadzić do zastraszenia personelu i pacjentek — zaznaczył prezes NRL.

Z kolei związki zawodowe lekarzy domagają się wypracowania nowych przepisów, które lepiej zabezpieczą placówki medyczne przed tego typu interwencjami. Zwracają też uwagę na fakt, że rosnąca presja polityczna może prowadzić do rezygnacji specjalistów z wykonywania zawodu.

Polityczne podziały

Sprawa natychmiast podzieliła scenę polityczną. Lewica i Koalicja Obywatelska oskarżają Konfederację o próbę ingerencji w niezależność medycyny i łamanie praw człowieka. Donald Tusk, lider KO, powiedział:
— To jest przekroczenie granic. Nie możemy pozwolić na to, żeby politycy wchodzili do szpitali z butami, naruszając prywatność kobiet. Państwo prawa oznacza również prawo do leczenia bez lęku.

Z drugiej strony, liderzy Konfederacji bronią działań swojego kolegi z Sejmu. Grzegorz Braun, którego partia reprezentowana jest przez wspomnianego posła, stwierdził w wywiadzie, że „aborcja jest zabójstwem” i że każdy obywatel, a tym bardziej poseł, ma moralny obowiązek reagować na łamanie prawa – jego zdaniem również wtedy, gdy chodzi o legalne zabiegi.

Takie stanowisko wywołało oburzenie nie tylko wśród politycznych przeciwników, ale również wśród obywateli. W wielu miastach odbyły się manifestacje pod hasłem „Ręce precz od naszych ciał”, a organizacje kobiece zapowiadają kolejne protesty.

Prawa pacjentek kontra przywileje posłów

Na nowo rozgorzała też dyskusja o granicach tzw. interwencji poselskiej. Artykuł 19 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora pozwala parlamentarzystom na uzyskiwanie informacji od instytucji publicznych – w tym także od szpitali. Jednak eksperci zaznaczają, że dostęp ten nie może naruszać innych ustaw, takich jak ustawa o ochronie danych osobowych czy ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

— To bardzo niebezpieczny precedens. Jeśli pozwolimy na tego rodzaju działania, za chwilę posłowie będą żądać dostępu do dokumentacji psychiatrycznej, do wyników badań prenatalnych czy do danych z gabinetów ginekologicznych. To droga do autorytaryzmu — przestrzega mec. Kamila Ferenc z Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny.

Czy potrzebna jest zmiana prawa?

Pojawiły się już propozycje nowelizacji przepisów regulujących interwencje parlamentarne. Część ekspertów uważa, że konieczne jest wyraźne wyłączenie z zakresu interwencji poselskiej dokumentacji medycznej, jeśli nie dotyczy to posłów we własnej sprawie lub nie została uzyskana zgoda pacjenta.

Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało analizę sytuacji i ewentualne rekomendacje zmian legislacyjnych. Wiceminister zdrowia powiedział w jednym z wywiadów:
— Potrzebujemy systemowych rozwiązań, które z jednej strony nie ograniczą kontrolnej roli parlamentu, ale z drugiej zabezpieczą prawa pacjentów.

Podsumowanie

Sprawa interwencji poselskiej w szpitalu, której celem było zdobycie dokumentacji dotyczącej legalnej aborcji, otwiera nowy rozdział w polskiej debacie o granicach wolności obywatelskich, suwerenności instytucji medycznych i prawie kobiet do prywatności. Jest to jednocześnie przestroga, że polityczne emocje mogą bardzo łatwo przekroczyć granice prawa i etyki.